220. TINNI OG HÁKARLAVATNIÐ

SVEPPAGREIFINN þurfti að bregða sér í veikindarfrí, vegna smávægilegrar aðgerðar, skömmu fyrir jólin sem gerði það að verkum að hann neyddist til að dvelja heima við í um hálfan mánuð. Fyrstu dagar sjúkralegunnar fóru að vísu fram, að stórum hluta, í einhvers konar móki enda kallinn á sterkum verkja- og bólgueyðandi lyfjum en á fáeinum dögum var hann þó orðinn nægilega hress til að gramsa svolítið í DVD safninu sínu. Þar gróf hann meðal annars fram stórmyndina Tinni og Hákarlavatnið eða Tintin et le lac aux requins eins og kvikindið heitir víst á frummálinu franska. 

Ekki man SVEPPAGREIFINN endilega eftir því að hafa séð þessa teiknimynd áður en hann las auðvitað oft samnefnda kvikmyndabók af tómri Tinna-skyldurækni á sínum yngri árum. Reyndar minnist hann þess ekki að hafa opnað bókina í næstum fjörtíu ár þegar hann dró eintak sitt af henni úr myndasöguhillunum sínum í kjölfar áhorfs myndarinnar. En kvikmyndabókin Tinni og Hákarlavatnið var einhvers konar myndasöguútgáfa af kvikmyndinni. Bókin var unnin upp úr teiknimyndasögu sem Bob de Moor vann og teiknaði hjá Hergé Studios og birtist í belgískum (Le Soir), frönskum (France Soir) og hollenskum dagblöðum á árunum 1972-73. Á þeim vettvangi var sagan ólituð og birtist ein ræma á dag þar til yfir lauk. Hér má sjá dæmi um hvernig þessi fyrsta myndasöguútgáfa sögunnar kom lesendum þessara dagblaða fyrir sjónir.

Nokkru seinna var sagan síðan birt í lit í hollenska myndasögutímaritinu "Pep" og einnig birtist hún í því sama litaða formi í stóru, hollensku sjónvarpstíðindatímariti árið 1974. Þessi útgáfa sögunnar hefur stundum verið nefnd hollenska útgáfan af sögunni og hún hefur meira að segja verið gefin út í bókarformi nokkrum sinnum og er að sjálfsögðu alveg kolólöglega.

Að lokum er síðan best að sjá þessar sömu myndir, líkt og við þekkjum þær, eins og þær koma endanlega fyrir í kvikmyndarbókinni um Tinna og Hákarlavatnið. Teikningarnar af sögupersónunum eru nákvæmlega þær sömu en bakgrunnsmyndirnar eru töluvert öðruvísi. Við kvikmyndarbókaútgáfuna voru málaðar bakgrunnsmyndir sjálfrar kvikmyndarinnar notaðar og því er yfirbragð þeirrar útgáfu allt annað en þeirrar upprunalegu sem birtist fyrst í dagblöðunum. Þetta var gert til að reyna að fá lesandann til að upplifa betur anda kvikmyndarinnar og fyrir vikið er blær sögunnar allt annar en hinna Tinna sagnanna eftir Hergé sjálfan. SVEPPAGREIFINN upplifir söguna svolítið óskýra og það er eins og hún hafi aldrei verið almennilega í fókus.

Myndasagan sem unnin var upp úr kvikmyndinni kom því fyrir sjónir lesenda í þremur mismunandi útfærslum. Svart/hvítu útgáfunni úr dagblöðunum, lituðu útgáfunni af sömu teikningum og síðan kvikmyndabókinni sem við Íslendingar þekkjum.

En aftur að kvikmyndinni sjálfri, Tinna og Hákarlavatnið. Ekki getur SVEPPAGREIFINN sagt að hann hafi orðið fyrir vonbrigðum með þá mynd þar sem hann hafði nákvæmlega engar væntingar um hana. Hann gerði bara ráð fyrir að hún væri eins og bókin og það stóðst svo sem ágætlega í fyrstu. En samt ekki. Auðvitað er þetta nákvæmlega sama sagan og lesandinn hlýtur að standa í þeirri trú að bókin sé unnin beint upp úr teiknimyndinni. En svo er reyndar alls ekki. Svo virðist nefnilega sem að Bob de Moor hafi teiknað myndasöguna alveg upp á nýtt þó stillur úr myndinni séu að einhverju leyti nýttar sem fyrirmyndir. Það þarf ekki nema að horfa á myndina og hafa bókina til hliðsjónar til að sannreyna það. Þetta kom SVEPPAGREIFANUM verulega á óvart. Hérna fyrir neðan má einmitt sjá þessa sömu myndaramma, og hér fyrir ofan, eins og þeir koma fyrir í kvikmyndinni. Það þarf engan sérfræðing til að sjá að þeir eru öðruvísi.

Það er kannski ekki úr vegi að kíkja á fleiri dæmi til samanburðar.

Það var reyndar eitt sem fór svolítið í taugarnar á SVEPPAGREIFANUM varðandi Tinna og Hákarlavatnið en það var tónlistin í kvikmyndinni eða öllu heldur söngatriðin í henni. Snemma í myndinni skella systkinin Nikki og Núska nefnilega í söng og eitt andartak var síðuhafi dauðhræddur um að Tinni og Hákarlavatnið væri einhver hallærisleg dans- og söngvamynd með sýldavísku teiknimyndaívafi. SVEPPAGREIFINN beið á milli vonar og ótta um að Tinni sjálfur eða jafnvel Kolbeinn kafteinn brystu í söng með óafturkræfanlegum afleiðingum. En það slapp sem betur fer fyrir horn. Annars er tónlistin að öðru leyti dæmigerð fyrir '70s kvikmyndir.

En teiknimyndin Tintin et le lac aux requins var gerð af belgíska kvikmyndafélaginu Belvision Studios og var frumsýnd þann 13. desember árið 1972. Leikstjóri myndarinnar var Raymond Leblanc en hann var fyrst og fremst útgefandi sem kom að mörgum stórum verkefnum sem tengdust teiknimyndasöguútgáfu í Belgíu. Leblanc var til dæmis einn af þeim sem stofnuðu Le Lombard myndasöguútgáfufyrirtækið fræga sem síðan fór að gefa út Le Journal de Tintin (Tinna tímaritið) fyrir Hergé og Belvision Studios sem framleiddi auðvitað Tintin et le lac aux requins og reyndar fjölda annarra teiknimynda um Tinna. Það eru einmitt sömu Tinna teiknimyndirnar og Bergvík gaf út á sínum tíma. Þá má auðvitað líka geta þess að Belvision Studios kom einnig að gerð nokkurra mynda um Ástrík og Lukku Láka, svo einhverja séu nefndar, auk fjölda annarra mynda og þátta.

Handrit Tintin et le lac aux requins var hins vegar ekki skrifað af Hergé (Georges Remi) höfundi Tinna bókanna en hann kom þó að einhverju leyti að vinnu hennar við ráðgjöf og fleira. Aðalhöfundur handritsins var Michel Greg og hann er yfirleitt skrifaður fyrir því en honum til mikillar aðstoðar var Jean-Michel Charlier. Þeir félagarnir voru báðir góðir vinir Hergé og höfðu meðal annars starfað lengi með honum hjá Hergé Studios. Greg var til dæmis ritstjóri Le Journal de Tintin, á árunum 1965-74. Seinna varð hann einnig þekktur fyrir myndasögurnar um Achille Talon (Alla Kalla) og handrit að fáeinum sögum um Sval og Val og Modeste og Pompon sem hann samdi fyrir André Franquin. Jean-Michel Charlier, var auðvitað þekktastur fyrir handritsgerðina að sögunum um Blástakk liðþjálfa sem hann gerði að mestu í samstarfi við listamanninn Jean Giraud. Kvikmyndin Tintin et le lac aux requins var raunar að miklu leyti unnin hjá Hergé Studios og margir af listamönnum fyrirtækisins komu þar við sögu, bæði við teiknun og litun, þó Hergé sjálfur hefði hvorki komið neitt að teiknivinnu kvikmyndarinnar né myndasögunnar sem gerð var í kjölfar hennar. Á meðal þeirra sem komu að teiknun myndarinnar má nefna, auk Bob De Moor, Nicholas Broca (Nic) sem kom meðal annars að gerð þriggja myndasagna um þá Sval og Val ásamt handritshöfundinum Raoul Cauvin. Það má því segja að nokkuð margir af þekktustu nöfnum belgíska og franska myndasöguheimsins hafi sameinað krafta sína við þessa teiknimynd.

Sagan segir að þó Hergé hafi að miklu leyti verið sáttur með afraksturinn þá hafi hann ekki verið alveg fullkomlega ánægður með útkomuna. Það var þó ekki kvikmyndin sjálf, sem fór fyrir brjóstið á honum, heldur myndasöguútgáfan sem hóf að birtast í dagblöðunum fljótlega í kjölfar frumsýningarinnar. Hergé hafði verið í löngu fríi á sama tíma og sá því ekki afraksturinn í blöðunum á heimaslóðum fyrr en hann kom heim og varð þá fyrir miklu áfalli. Hann hafði auðvitað ekki komið neitt nálægt teiknun myndasögunnar og fannst hún alveg hræðileg. Það var því á þessum tíma sem Hergé tók þá ákvörðun að enginn annar skyldi teikna Tinna að honum látnum.

Þó handrit Gregs sé ekki byggt á neinni af Tinna sögum Hergés þá benti Greg einhvern tímann á að sagan væri að einhverju leyti byggð á sömu grunnhugmynd og Alla, Siggu og Simbó bókin Le "Manitoba" Ne Répond Plus (Manitoba svarar ekki) sem hefur reyndar ekki komið út á íslensku. Þá koma fyrir í myndinni einstaka vísanir í atburði úr nokkrum Tinna bókum. Þar má til dæmis nefna að í byrjun myndarinnar er perlu stolið af safni og fölsku eintaki komið fyrir í stað hennar en sambærilegt tilvik má finna í Skurðgoðinu með skarð í eyra/Arumbaya skurðgoðinu (L'Oreille Cassée - 1937) þar sem eintaki af sjálfu skurðgoðinu var skipt út. Þá hittir Tinni Vaílu Veinólínó á förnum vegi í Sýldavíu og fær með henni far en svipaða atburðarás má einnig finna í sögunni um Veldissprota Ottókars (Le sceptre d'Ottokar - 1939). Einnig má nefna að í myndinni kemur fyrir hákarlakafbátur Vandráðs prófessors sem birtist í bókinni Fjársjóður Rögnvaldar rauða (Le Trésor de Rackam le Rouge - 1944). Þá gerist myndin nánast að öllu leyti í Sýldavíu sem er tilbúið land sem kemur fyrir í fáeinum bóka Hergé eins og allir vita. Að endingu má einnig nefna að milljarðamæringnum Laslo Carreidas sést bregða fyrir á flugvellinum í Klow, höfuðborg Sýldavíu, í byrjun myndarinnar en hann kemur að sjálfsögðu fyrir í bókinni Flugrás 714 til Sydney (Vol 714 pour Sydney - 1968) sem hafði komið út aðeins fjórum árum fyrr. Ekki kemur neins staðar fram hvaða erindi milljarðamæringurinn á til Klow og hann er hvergi sjáanlegur í myndasöguútgáfu sögunnar.

Þá má til gamans geta þess að Tintin et le lac aux requins naut nokkurrar hylli meðal almennings um það leyti sem hún kom út og var um tíma í þriðja sæti yfir vinsælustu bíómyndir í kvikmyndahúsum Belgíu á eftir The Godfather og Clockwork Orange. Það þarf svo sem ekki að koma á óvart því Tinni var (og er enn) gríðarlega vinsæll hjá hinum frönskumælandi þjóðum álfunnar.

Kvikmyndabókin Tinni og Hákarlavatnið var síðan gefin út í íslenskri þýðingu Lofts Guðmundssonar fyrir Fjölva útgáfuna árið 1978, en sjálfsagt hefur Þorsteinn Thorarensen einnig komið eitthvað að þýðingu sögunnar. Árið á undan höfðu síðustu venjulegu Tinna bækurnar komið út af þessari 1. útgáfu seríunnar á íslensku en árið 1978 sendi Fjölvi frá sér fáeina afgangstitla eða aukabækur úr fórum Hergé. Þar á meðal voru tvær bækur úr bókaflokknum um Alla, Siggu og Simbó, einhverjar Palla og Togga bækur og síðan tvær kvikmyndabækur um Tinna. Þetta voru Tinni og bláu appelsínurnar og að sjálfsögðu hin áðurnefnda Tinni og Hákarlavatnið. Til stóð að þriðja kvikmyndabókin, Tintin et le Mystére de la d'or, kæmi einnig út en af þeirri útgáfu varð þó aldrei af einhverjum orsökum. Líkleg ástæða er auðvitað sú að þessar kvikmyndabækur tvær hafi ekki selst nægilega vel og Fjölva því ekki fundist taka því að vera að bruðla í útgáfu á svo illseljanlegri vöru. Tinna og bláu appelsínurnar og Tinna og Hákarlavatnið er enn tiltölulega auðvelt að nálgast næstum fjörtíu og fimm árum eftir að þær voru gefnar út hér á landi. Þær voru til í tugum eintaka á þrjú eða fjögur hundruð kall, á bókamörkuðum fyrir örfáum árum, og verða hugsanlega í boði á Bókamarkaði félags bókaútgefenda sem hefst undir stúku Laugardalsvallar eftir um það bil viku. Sumir hafa verið að reyna að selja þessar bækur á fjögur til átta þúsund kall á hinum ýmsu vettvöngum en það er engin ástæða til þess að vera að borga svo mikið fyrir eintök af þessum bókum. SVEPPAGREIFINN rak til dæmis augun í tvö eintök af Tinna og bláu appelsínunum og eitt af Tinna og Hákarlavatninu í Góða hirðinum (sem er orðin algjör okurbúlla) fyrir fáeinum dögum á fimm hundruð kall stykkið. Það er nóg til af þessum bókum í fínu standi ef þolinmæðin er fyrir hendi.

Myndin Tinni og Hákarlavatnið ku víst hafa komið út á íslensku hjá Bergvík bæði á VHS (1989) og DVD formi á sínum tíma en það var Eggert Þorleifsson sem sá um að leiklesa allar raddir sögupersónanna inn á þær útgáfur. SVEPPAGREIFINN er reyndar ekki svo heppinn að eiga hérlent eintak af myndinni en hugmyndin er þó að bæta úr þeim skorti í komandi framtíð ef til hennar næst. Það er jú hluti þess að vera myndasöguáhugamaður að eiga sem allra mest af því sem tengist þessu furðulega áhugamáli. Eintak SVEPPAGREIFANS er danskt og heitir því mikilúðlega nafni Tintin og Hajsøen (auðvitað með dönskum hreim) en skemmtilegra væri nú að eiga svolítið íslenskari útgáfu af myndinni. Þess má geta að Tinni og Hákarlavatnið er aðgengileg á íslensku hjá streymiþjónustunni Filmflex, sem er rekin undir sama hatti og áskriftarsjónvarp Skjás 1, en einnig er hægt að sjá hana á YouTube í upprunalegu útgáfunni í fínum gæðum. Hér er hún líka á ensku.

 

 

Að lokum ætlar SVEPPAGREIFINN að birta eitt eftirminnilegt móment úr kvikmyndabókinni sinni en þar er um að ræða atvikið þegar Tinni stendur glæpakvendið frú Flekkan að verki ofan úr brunninum. Það verður að segjast alveg eins og er að frá fyrstu tíð hefur SVEPPAGREIFINN haldið að þarna hefði Þorsteinn hjá Fjölva ákveðið að taka sér skáldaleyfi og gefa Tinna sjálfur þessi fleygu orð. En svo var þó ekki. Orðrétt kemur þetta víst nokkurn veginn svona beint úr upprunalegu útgáfu bókarinnar og þeir Fjölva menn munu því vera alveg sárasaklausir af þessum tortryggilegu aðdróttunum SVEPPAGREIFANS.