28. júní 2019

117. DÁLEIÐANDI KOLBEINN KAFTEINN

Kolbeinn kafteinn á sviðið í dag. SVEPPAGREIFINN er latur og því er færsla þessa föstudags jafn tilgangslaus eins og hún er yfirþyrmandi. Og svo er hún líklega ekki fyrir flogaveika!

21. júní 2019

116. NOKKRIR EFTIRMINNILEGIR ÚR VAGNALESTINNI

Af þeim teiknimyndasögum SVEPPAGREIFANS sem leynast í myndasöguhillum heimilisins má finna margar bækur sem flokkast geta undir hans uppáhalds. Þar koma heilu seríurnar reyndar sterkar til greina og helstar má þar auðvitað nefna bækurnar um Sval og Val, Viggó viðutan og Tinna. Og svo má ekki gleyma myndasögunum um Lukku Láka. Þær sögur skipa ákveðinn sess í huga SVEPPAGREIFANS enda má þar finna margar gæðabækur og þá sérstaklega þær sem þeir félagarnir Morris og Goscinny unnu að í sameiningu. Alls gerðu þeir saman hvorki meira né minna en 36 bækur frá árinu 1957 þegar Þverálfujárnbrautin (Des rails sur la Prairie) kom út og til ársins 1977 þegar þeir sendu söguna Söngvírinn (Le fil qui chante) frá sér. Af þessari upptalningu má ráða hversu gríðarlega afkastamiklir þeir Morris og Goscinny hafa verið á sínum tíma en hápunktur seríunnar er klárlega stór hluti þessa 20 ára tímabils. Samstarfi þeirra var sjálfhætt þegar handritshöfundurinn René Goscinny lést sviplega langt fyrir aldur fram í nóvembermánuði árið 1977 en óhætt er að segja að teiknarinn Morris (Maurice de Bevere) hafi verið faðir seríunnar. Lukku Láka bækurnar voru klárlega hans ævistarf og alls teiknaði hann fyrstu 72 bækurnar í opinberlega bókaflokknum eða allt þar til hann lést í júlí árið 2001.
SVEPPAGREIFINN á margar uppáhaldsbækur úr þessum bókaflokki og skemmst er að minnast á færslu sem hann skrifaði, ekki alls fyrir löngu, um Lukku Láka bókina Grænjaxlinn (Le Pied-tendre - 1968) og lesa má um hér. Þar kemur breski aðalsmaðurinn Baldur Badmington og þjónn hans Jósep nokkuð við sögu en ástæðu eftirlætis SVEPPAGREIFANS á þeirri sögu má klárlega rekja beint til þeirra félaga. Í þeirri sögu má augljóslega sjá hæfileika Goscinny til að skapa eftirminnilega aukapersónur og þessar aukapersónur er einmitt talinn einn af helstu styrkum seríunnar. Lukku Láki sjálfur var auðvitað aðalpersónan en þeir Léttfeti, Rattati og Daltón bræður léku einnig nokkuð stór hlutverk í þessum bókum. Og þar fyrir utan má líka nefna nokkra einhvers konar millipósta eins og til dæmis Billa barnunga og Svölu Sjönu úr samnefndum sögum. En auk þeirra Baldurs og Jóseps úr Grænjaxlinum má nefna fleiri skemmtilegar aukapersónur úr öðrum bókum. Og af þeim sögum sem gefnar voru út á íslensku koma til dæmis upp í huga SVEPPAGREIFANS hinn treggáfaði Slubbi Slen úr Allt í sóma í Oklahóma (Ruée sur l'Oklahoma - 1960), Toggi Tól úr Söngvírnum (Le Fil qui chante - 1977) og Bárður Mullumbull úr Leikför um landið (Western Circus - 1970). Og svo er ekki hjá því komist að nefna aðeins minni spámenn úr bókinni Vagnalestin (La caravane - 1964) en um þá langar SVEPPAGREIFANN aðeins að fjalla í færslu dagsins.
En sagan um Vagnalestina hóf göngu sína í belgíska myndasögutímaritinu SPIROU þann 1. nóvember árið 1962 þegar fyrstu tvær blaðsíðurnar birtust í tölublaði númer 1281. Þessi myndasaga kom síðan út í bókaformi hjá útgáfufyrirtækinu Dupuis árið 1964 en íslenska útgáfan af sögunni var gefin út hjá bókaútgáfunni Iðunni árið 1980 í þýðingu Þorsteins Thorarensen. Í stuttu máli segir sagan frá því að Lukku Láki er fenginn til að stýra vagnalest landnema mikla hættuför vestur yfir til Kaliforníu. Á meðal ferðalanganna leynist ókunnur, hættulegur aðili sem reynir hvað hann getur til að koma í veg fyrir að þær fyrirætlanir takist og Lukku Láki á því fullt í fangi með að koma vagnalestinni á leiðarenda. En hópur landnemanna samanstendur af mörgum nokkuð eftirminnilegum en þó ólíkum persónum og það er hluti þeirra sem SVEPPAGREIFANN langar aðeins að rýna í og skoða í færslu dagsins. Í heildina eru ferðalangar vagnalestarinnar nokkuð margir en þó kemur aðeins nokkur hluti þeirra fyrir í sögunni. Fáeinir þeirra hafa yfir ákveðnu hlutverki að gegna á ferðalaginu sjálfu en aðrir eru bara venjulegir farþegar og láta frekar á sér bera af öðrum ástæðum. Þessar aukapersónur gegna margar svo stóru hlutverki í Vagnalestinni að töluvert minna fer til dæmis fyrir Léttfeta í þessari sögu en mörgum öðrum í bókaflokknum.
Fyrstur á blaði er franski hár- og bartskerinn Mussju Pérr en í frumútgáfu bókarinnar heitir hann M. Pierre eða bara Mister Pierre. Mussju er ekki bara hárskeri af gamla skólanum heldur líka Frakki af gamla skólanum og háttvís eftir því. Hann bregður fyrir sig frönskum frösum af ýmsu tagi í hverri einustu setningu og lesendum bókarinnar til fróðleiks eru þeir þýddar fyrir neðan. Þær þýðingar eru reyndar í frjálslegri kantinum eins og Þorsteini þýðanda var nokkuð tamt. Hinn franski skeggmeistari sinnir landnemum vagnalestarinnar eftir þörfum en einnig er hann duglegur við að veita hestum sínum þá bestu þjónustu sem völ er á. Þeir eru ekki einungis vel stroknir og kembdir heldur eru þeir bæði með slaufur í töglum sínum og sprautaðir í bak og fyrir með bestu hugsanlegum vinnukonuvötnum frá París. Þá auglýsir Mussju Pérr þjónustuna á vagni sínum með þeim jafnréttismiðuðum skilaboðum að hann sé bæði herra og dömurakari.
En auk hefðbundinna rakarastarfa telst Mussju Pérr einnig vera læknir vagnalestarinnar og hans helstu verkefni á þeim vettvangi snúast um að sinna smáslysum sem landnemarnir verða fyrir á leiðinni. Þau slys virðast oftar en ekki tengjast veðmálum einstaka ferðalangs við Skralla Skrölt en einnig má nefna tilfelli um samskipti eins landnemans við kökukefli betri helmings síns.
Mussju Pérr á sinn þátt í að bjarga vagnalestinni frá bráðum bana þegar landnemarnir reyna að læðast í gegnum yfirráðasvæði Síuxa indjánanna. Auðvitað verða indjánarnir þeirra varir og eftir að vagnalestin hefur slegið skjaldborg utan um værukæra Síuxana er komið að hefðbundnum samningaviðræðum um höfuðleðrin. Þar kemur Mussju Pérr við sögu en hann samþykkir ráðleggingar Láka um að fórna öllum hárkollulager sínum til indjánanna. Í huga Síuxanna er hárskerinn franski því mikil bardagahetja og ber höfuðleðrasafn hans um það ótvíræð vitni.
Næstur á blað er hinn hugmyndaríki en um leið illa misheppnaði uppfinningamaður Zakarías Zíhugsandi. Hann heitir Zacharie Martin í frönsku útgáfunni og ritari íslensku Wikipedia síðunnar um Vagnalestina vill meina að fyrirmynd hans megi jafnvel rekja til prófessors Vandráðs úr Tinna bókunum. Zakarías Zíhugsandi minnir SVEPPAGREIFANN hins vegar frekar á einhvers konar blöndu af vísindamanninum dr. Emmett Brown úr Back to the Future annars vegar og hins vegar tónskáldinu Atla Heimi Sveinsson sem nú er nýlátinn. En Zakarías Zíhugsandi er frekar einkennilegur náungi og ekki alveg eins og fólk er flest. Hann gengur til liðs við vagnalestina í Einskisneingili, líkt og Lukku Láki, en þó með aðeins eftirminnilegri og meira afgerandi innkomu.
Zakarías er stórhuga uppfinningamaður sem stefnir til Kaliforníu þar sem hann getur fínpússað hugmyndir sínar um farartæki framtíðarinnar og um leið ætlar hann að breyta útliti landsins með tíð og tíma. Reyndar kemur ekki fram hvað hann meinar nákvæmlega með því. Á leið vagnalestarinnar vestur yfir slétturnar notar hann tækifærið til að þróa þessar hugmyndir með ýmsum tilraunum, fyrst á eigin vagni og svo á vagnakosti samferðamanna sinna. Þær tilraunir eru mjög fjölbreytilegar svo ekki sé meira sagt. Seglavagnaútfærslan í byrjun var í sjálfu sér ekkert svo slæm en bæði aflfjöðurhugmyndin og sú með kolakynnta gufuketilinn voru það hins vegar. Sú síðastnefnda var einnig í eldfimari kantinum og gerði reyndar endanlega útaf við vagninn hans.
Eftir að gufuvagninn hafði sprungið í loft upp fær hann far með hjálpsömum útfarastjóra (einum af ansi mörgum í Lukku Láka bókunum) sem einnig gengur til liðs við vagnalestina í Einskisneinsgili. Útfarastjórinn er í hefðbundnum hrægammsstíl í anda bókanna og ekur um á forláta líkvagni. Zakarías er ekki lengi að bjóðast til að gera þann eðal vagn að hraðskreiðasta líkvagni í öllum Bandaríkjum Norður Ameríku í þakklætisskyni. Reyndar bendir útfarastjórinn honum góðfúslega á að viðskiptavinir sínir séu sjaldnast á hraðferð en Zakarías lætur slík orð sem vind um eyru þjóta.
Eiginlega henta þessar tilraunir Zakaríasar betur fyrir nokkra stutta hálfra síðna myndabrandara í anda Viggós viðutan. Það er ekkert sem stöðvar hina tæknilegu framþróun en það gildir reyndar ekki í tilfellum Zakaríasar Zíhugsandi. Þá er hann vanur að segja við sjálfan sig, "ef það tekst ekki í fyrsta sinn þá tekst það næst ..." Eftir þó nokkrar áhugaverðar hugmyndaútfærslur á framtíðarnýtingu líkvagnsins, þar sem ætíð þarf að klambra honum saman aftur, fær hann jafnvel tækifæri til að gerast hjólabátur. Í þeirri tilraun fær hestur útfarastjórans klárlega besta sætið.
Og við komu vagnalestarinnar til vesturstrandarinnar er ekki úr vegi að fagna vel unnu verki Lukku Láka með veglegri flugeldasýningu úr líkvagninum í boði Zakaríasar. Sú sýning gerir reyndar einnig endanlega útaf við þann vagn og í kjölfarið tekur útfarastjórinn þá ákvörðun að skipta um starfsvettvang enda aðal grundvöllurinn fyrir starfsemi hans horfið af yfirborði jarðar. Saman ákveða þeir félagarnir því að slá saman í stofnun hlutafélags um nýjar hugmyndir.
En að síðustu, af þessum aukapersónum bókarinnar, skal nefna hinn orðljóta og óheflaða múlreka vagnalestarinnar, Skralla Skrölt. Í frumútgáfunni frönsku nefnist Skralli því fróma nafni Ugly Barrow en útlitslega gæti hann hugsanlega verið af spænskum ættum þó það komi reyndar ekki fram í sögunni. Skralli heldur utan um múlasnahjörð lestarinnar og sinnir því hlutverki af alúð en þó með framandi blótsyrðum og einstaklega ljótu orðbragði. Svo ljótu reyndar að hann sést nánast aldrei í sögunni öðruvísi en með hefðbundnar blótsyrðamyndir í talblöðrunni sinni. SVEPPAGREIFINN fann vel á þriðja tug slíkra tilfella í allri bókinni! Skralli Skrölt er stór og mikill að vexti og brúnaþungur mjög en getur þó auðveldlega alveg sýnt tilfinningar á borð við hlátur. En með öllum hans tilfinningasvipbrigðum fylgja þó alltaf einhver blótsyrði.
Svo veigamiklu hlutverki gegnir Skralli reyndar í sögunni að hann fær framhliðina af bókakápu Vagnalestarinnar nánast fyrir sig eins og hún leggur sig. Þar situr hann í forgrunni, ábúðarfullur mjög, við stjórnvölinn á vagni sínum og bölvar hressilega með rauðan (líka bölvandi) páfagauk sér við hlið. Sá gaukur kemur þó hvergi annars staðar fyrir í allri bókinni. Blótsyrði Skralla hafa víðtæk áhrif á flesta aðra í sögunni. Mæðurnar í vagnalestinni reyna að forða börnum sínum frá óheflaðri nærveru hans og Skralli er jafnvel beðinn um að víkja sem ekill skólavagnsins af sömu ástæðu. Sem hefur þær afleiðingar að hann bölvar hressilega yfir því að vera settur aftast í vagnalestina þar sem hann fær auðvitað rykið af öllum hinum vögnunum yfir sig. Skralli skilur eftir sig slíka slóðina af blótsyrðunum að margar af hinum sögupersónum bókarinnar taka þau ósjálfrátt upp eftir honum. Í lok bókarinnar eru þannig meira og minna allir í vagnalestinni orðnir sótbölvandi og ragnandi. Jafnvel Léttfeti á sitt augnablik í því. En hið ljóta orðbragð Skralla kemur sér líka til góða í sögunni. Það hjálpar til dæmis verulega til við að safna saman múlösnunum þegar allt er komið í óefni. Enginn annar en Skralli getur smalað þeim saman.
Þótt bölv og ragn Skralla Skrölts sé ekki beint til útflutnings þá virðist Lukku Láki bera ákveðið traust til hans og tekur hann til að mynda með sér í könnunarleiðangur um slóðir Síuxa indjánanna. Að öllum líkindum telur Láki engan annan landnema vagnalestarinnar vera hæfari til þess verkefnis. Í þeim leiðangri sýnir Skralli einmitt nokkuð lipurlega takta og afvopnar hinn hugrakka, en líklega frekar illa gefna stríðskappa, Hrausta Nautshaus með svipu sinni.
Undir lok bókarinnar þegar vagnalestarleiðangurinn er loksins kominn á leiðarenda, við strönd Kyrrahafsins, þá sýnir Skralli Skrölt á sér heldur betur nýja hlið. Við ferðalok ákveða leiðangursmenn að efna til samsætis Lukku Láka til heiðurs þar sem meðal annars er boðið upp á fjölbreytt skemmtiatriði. Þar ákveður Skralli að hlaupa í skarðið þegar Pinni Prakk forfallast með ræðuhöld sín og býðst til að syngja og spila á gítarinn sinn frumsamið lag og ljóð um Lukku Láka. Eitthvað leggst hugmyndin um þann flutning illa í viðstadda, sem miðað við reynslu eiga von á frekar orðljótum blótsyrðaflaumi í tónlistarformi, en í staðinn sýnir Skralli á sér glænýja hlið og flytur Láka hið fegursta lofljóð í anda Matthíasar. Og sú fegurð lokar þessari færslu dagsins.

14. júní 2019

115. Á VÍÐÁTTUM VESTURSINS

Árið 1977 varð einhvers konar sprenging í útgáfu teiknimyndasagna á Íslandi og fjölmargir nýjir bókaflokkar litu dagsins ljós á stuttum tíma. Á árunum á undan höfðu eingöngu myndasögurnar um Tinna og Ástrík þótt þess verðugar að vera gefnar út hér á landi og í nokkur ár voru þessar myndasögur Fjölvaútgáfunnar því þær einu sem voru í boði á íslensku. Stóru forlögin í Belgíu og Frakklandi voru að gefa út vinsælustu myndasögurnar sínar í tugþúsunda vís og vegna þess hve markaðurinn hér var lítill þótti það ekki svara kostnaði að eltast við fáeinar bækur til útgáfu hér. Það var aðeins fyrir náð og miskunn að Tinna og Ástríks bækurnar fengust prentaðar í litlum upplögum í samfloti með forlögunum á hinum Norðurlöndunum. Fjölvi, með Þorstein Thorarensen í broddi fylkingar, fékk til dæmis ekkert um það ráðið hvaða Tinnabækur kæmu út og urðu því að sætta sig við að þurfa að eltast við það sem skandinavísku útgáfurnar voru að gefa út hverju sinni. Það var einmitt ástæða þess að Tinni bækurnar komu ekki út í réttri útgáfuröð á íslensku en við þökkum fyrir að hafa þó fengið að kynnast þessum bókum. Myndasögurnar með Tinna og Ástríki urðu gríðarlega vinsælar hér og kölluðu á frekari landvinninga af áhugaverðu efni fyrir íslensku útgefendurna. Enda höfðu myndasöguþyrst börn og unglingar nú komist á bragðið og kölluðu eftir meira slíku efni. Í kjölfarið hóf Iðunn einmitt að gefa út myndasögur með Hinum fjóru fræknu og Sval og Val árið 1977 og Fjölvi bætti meðal annars við nýjum seríum með Lukku Láka, Palla og Togga og bókaflokki sem nefndist Á víðáttum vestursins. Og ætli sé þá ekki kominn tími fyrir SVEPPAGREIFANN að fjalla aðeins um síðastnefndu myndasögurnar í færslu dagsins.
En það var fyrir jólin 1977 sem Fjölvi sendi frá sér tvær nýjar teiknimyndasögur í nýrri bókaseríu sem nefndist Á víðáttum vestursins og voru eftir hollenska listamanninn Hans G. Kresse. Þessar tvær bækur nefndust Meistarar þrumunnar (De Meesters van de Donder) sem þýdd var af Ólafi Ólafssyni og Erfingjar stormsins (De Kinderen van de Wind) sem Loftur Guðmundsson sá um að snara yfir á íslensku. Árið eftir komu út næstu tvær bækur, Illskeyttir aðkomumenn (De Gezellen van het Kwaad) og Sultarvæl sléttuúlfanna (De Zang van de Prairiewolven), sem báðar voru þýddar af Þorsteini sjálfum en ekki voru gefnar út fleiri sögur í seríunni á íslensku. Þær íslensku bókaútgáfur sem voru að gefa út myndasögur á þessum tíma voru nefnilega svolítið fyrir það að byrja að senda frá sér bækur í nýjum bókaflokkum en klára ekki. Þessar bækur, eins og aðrar myndasögur á Íslandi á þessum árum, voru gefnar út í samstarfi við bókaútgáfur á Norðurlöndunum en á sama tíma var serían til dæmis að hefja göngu sína hjá Carlsen í Danmörku. Allar þessar teiknimyndasögur voru þó prentaðar í Belgíu. Bækurnar fjórar voru í raun fyrstu fjórar sögurnar í upprunalegu seríunni en alls voru bækurnar í bókaflokknum tíu talsins. Og svo má þess líka geta að átta þeirra (þ.e. fyrstu átta) komu út í Danmörku á sínum tíma ef einhver hefði áhuga á að eignast þær á dönsku.
Þessi bókaflokkur var af svolítið öðrum toga en íslensk ungmenni höfðu áður kynnst úr heimi teiknimyndasagnanna og líklega hefur Þorsteinn hjá Fjölva talið sig renna svolítið blint í sjóinn með seríuna. Í það minnsta virðist hann hafa haft svolítinn vara á sér við útgáfuna og nefnir það sérstaklega á bakhlið bókanna að þær séu "afar vandaðar að allri gerð og mjög eftirsóttar af yngri kynslóðinni". Líklega hefur hann talið það vera góð meðmæli ef væntanlegum kaupendum hefði ekki litist nógu vel á bækurnar við fyrstu sýn. Þessar myndasögur voru nefnilega töluvert alvarlegri og í drungalegri tón en íslensku lesendurnir höfðu átt að venjast og teikningarnar í mun raunsærri stíl. Tinni og Ástríkur höfðu verið talsvert meira léttmeti og svo ekki sé talað um Lukku Láka bækurnar sem Fjölvi hafði byrjað að senda frá sér fáeinum mánuðum fyrr.
SVEPPAGREIFANUM er ekki vel kunnugt um hversu vel þessar bækur seldust eða hve vinsælar þær voru hér en almennt virðast þær hafa skipst í tvo flokka hjá lesendum. Þ.e. annars vegar voru það þeir lesendur sem dýrkuðu þessar bækur og lásu upp til agna og hins vegar þeir sem fannst bækurnar alveg drepleiðinlegar. SVEPPAGREIFINN ætlar ekki að fara neitt í felur með það að hann tilheyrði klárlega síðarnefnda hópnum og fannst lítið til bókanna koma. Reyndar átti hann þessar sögur aldrei sjálfur í æsku. Þrátt fyrir að til hafi verið eitthvað vel á annað hundruð myndasögutitla á bernskuheimili hans þá náði serían, Á víðáttum vestursins, aldrei inn í bókahillurnar þar. SVEPPAGREIFINN gluggaði þó eitthvað í þessar sögur á sínum tíma, því einhverjir af æskufélögum hans áttu þessar myndasögur, og hann telur sig því alveg hafa getað dæmt bækurnar af sanngirni. Markhópur teiknimyndasagna á Íslandi á þessum árum voru fyrst og fremst börn og unglingar og líklega voru þessar sögur því of tormeltar og þungar fyrir þá.
En allt er breytingum háð. Eða ... SVEPPAGREIFINN tengdi það alla vega þroska að telja sig getað breytt viðhorfi sínu, gagnvart bókunum, með því einu að lesa þær aftur 40 árum seinna. Það væri auðvitað nauðsynlegt til að geta komið þessari færslu frá sér á tiltölulega eðlilegan og hlutlausan hátt. Hann byrjaði því að glugga aðeins í þessar myndasögur með það að markmiði að lesa allar bækurnar fjórar frá upphafi til enda með opnum huga. Það gekk reyndar ekkert sérstaklega vel. Hann náði að lesa fyrstu 9 blaðsíðurnar í fyrstu sögunni og svo þurfti hann þrjár tilraunir til að hafa sig út í það að klára bókina. Með svipuðum hætti náði hann að klára hinar bækurnar þrjár. En viðhorf hans til seríunnar hefur voðalega lítið breyst við þetta. SVEPPAGREIFINN náði aldrei þeirri einbeitningu við þann lestur sem nauðsynlegur er til að finnast sér ná einhverri eðlilegri tengingu við sögurnar. Bækurnar finnst honum alveg jafn þrautleiðinlegar og þegar hann las þær fyrir tæplega 40 árum síðan. En hann áttar sig samt á því að serían er í rauninni mjög vönduð og faglega unnin þó hún höfði ekki endilega til hans. Vandvirkni Kresse er einstök og drungalegur raunsæisstíllinn hentar fullkomlega fyrir persónurnar sem eru hver annarri ófrýnilegri. SVEPPAGREIFINN hvetur því fleiri fyrrverandi börn og unglinga (sem lásu teiknimyndasögur á 8. og 9. áratug síðustu aldar) eindregið til að lesa bækurnar aftur sér til gamans, hvort sem það er til að sjá þær í nýju og betra ljósi eða til að staðfesta gömlu skoðanirnar. Og í rauninni (þetta er ekki hæðni) dáist SVEPPAGREIFINN að þeim lesendum bókanna sem hafa ekki aðeins þraukað ítrekað gegnum lestur þessara myndasagna, í gegnum tíðina, heldur finnst þær í raun og veru skemmtilegar. Það er virkilega aðdáunarvert.
En árið 1972 hafði Hans G. Kresse gert samning við belgísku Casterman útgáfuna um að gera myndasöguröð sem myndi fjalla um sögu ættkvíslar Apache indjánanna í Ameríku á tímum spænsku innflytjendanna sem hófust á 16. öldinni. Þarna er fylgt eftir lífsbaráttu indjánanna á sléttunum í vestrinu, á milli Rio Grande og Pecos, þar sem almenn barátta þeirra um tilverurétt og landvinninga bættust við óblíð náttúruöflin í formi þurrka og hungursneyða. Í sögunum má meðal annars kynnast því hvernig Indjánarnir tóku hestinn í sína þjónustu og þurftu að berjast með boga, örvum og spjótum gegn nútímalegri vopnum Spánverjanna. Bókaflokkurinn fékk reyndar ekki neitt formlegt nafn en hún var aldrei kölluð neitt annað en Indianenreeks eða Indjánaserían af lesendum sínum. Á íslensku hefur bókaflokkurinn hins vegar hlotið titilinn Á víðáttum vestursins, eins og margoft hefur komið hér fram í færslunni, og efst á bókakápum íslensku útgáfanna má einmitt sjá þann titil. Almennt voru myndasögurnar í þessum bókaflokki ekki merktar seríunni á þennan sama hátt á framhliðinni og SVEPPAGREIFINN hefur aðeins rekist á sænsku útgáfuna (Indianserien), fyrir utan þá íslensku, sem þannig er háttað með. En eins og áður var nefnt urðu sögurnar í bókaflokknum alls tíu talsins og þær voru eftirfarandi:
  1. De Meesters van de Donder - 1973 (Meistarar þrumunnar - 1977)
  2. De Kinderen van de Wind - 1973 (Erfingjar stormsins - 1977)
  3. De Gezellen van het Kwaad - 1974 (Illskeyttir aðkomumenn - 1978)
  4. De Zang van de Prairiewolven - 1974 (Sultarvæl sléttuúlfanna - 1978)
  5. De Weg van de Wraak - 1975
  6. De Welp en de Wolf - 1976
  7. De Gierenjagers - 1978
  8. De Prijs van de Vrijheid - 1979
  9. De Eer van een Krijger - 1982
  10. De Lokroep van Quivera - 2001
Reyndar voru bækurnar í seríunni ekki nema níu því að Kresse kláraði í rauninni aldrei síðustu söguna. Sjón hans hafði farið hríðversnandi og árið 1982 þurfti hann að fara í augnaðgerð sem skilaði þó litlum árangri. Fljótlega upp úr því þurfti hann alveg að hætta vinnu við listsköpun sína en sagan var þó gefin út í bókaformi að honum látnum árið 2001. Alls var serían gefin út að einhverju leyti (þ.e. misjafnlega margar bækur) á tólf mismunandi tungumálum og þar með talið á öllum Norðurlöndunum en bækurnar virðast þó hvergi hafa selst mjög vel.
Hans Georg Kresse fæddist í Amsterdam árið 1921 og sautján ára gamall fékk hann birta sína fyrstu myndasögu í De Verkenner en hún fjallaði um sjálfan Tarzan apabróður. Kresse var fyrsti Hollendingurinn til að nema myndasögugerð en mikill uppgangur var í þessari listgrein á árunum í kringum Síðari heimsstyrjöldina og þá sérstaklega í nágrannalöndunum Belgíu og Frakklandi. Faðir hans var reyndar þýskur en sá hafði yfirgefið fjölskylduna þegar Hans var mjög ungur og samkvæmt eldgömlum hollenskum lögum varð móðir hans (og reyndar öll fjölskyldan) við það sjálfkrafa þýsk. Sem gerði það að verkum að sem þýskum ríkisborgara bar Hans að gegna herskyldu fyrir þýsku Nasistana sem nú höfðu hernumið Holland. Hann slapp fyrir horn með því að gera sér upp andleg veikindi og eftir að hafa starfað meðal annars að kvikmyndagerð gerði hann teikningu að ævistarfi sínu. Myndasögur af ýmsu tagi voru hans helstu verkefni en einnig myndskreytingar í blöð, tímarit og bókakápur, auglýsingar og bæklingar. Kresse þótti nokkuð sérlundaður maður og með skapgerðabresti sem gerði hann erfiðan í samstarfi en líklega var hann ekki með mikið sjálfstraust því hann taldi sig ekki hafa mikla hæfileika sem listamann. Sem var náttúrulega alrangt. Hann var mjög heimakær og ekki mjög félagslyndur sem gerði það að verkum að hann var ekki mikið fyrir það að hitta aðdáendur sína. Hans Kresse lést úr lungnakrabbameini í mars árið 1992.
Hans Kresse er líklega með þekktustu myndasöguhöfundum sem Holland hefur gefið af sér en fyrir utan títtnefnda indjánaseríu, Á víðáttum vestursins, var hann líklega kunnastur fyrir myndasögurnar um Eric de Noorman sem hann teiknaði á árunum 1946-64 og fjölluðu um hinn ljóshærða víkingakonung Eric. En svo má til gamans geta þess að sögurnar um Eric de Noorman birtust daglega á íslensku í Tímanum á árunum 1957-63 og þar nefndust þær Eiríkur víðförli.

7. júní 2019

114. HRAKFALLAFERÐ TIL LEGOBORGAR

Það er ýmislegt tilgangslaust sem fólk finnur sér til dundurs í frítíma sínum og í þess háttar tilfellum vilja menn (oft á tíðum afbrigðisamir) meina að viðkomandi hafi of mikinn tíma til ráðstöfunar. SVEPPAGREIFINN er reyndar ekki alveg sammála þeirri fullyrðingu og vill frekar meina að frjótt ímyndunarafl sé betri skilgreining á fyrirbærinu. Það hefur enginn OF mikinn tíma og allra síst fyrir sjálfa sig eða sína nánustu. Flestir eru hins vegar OF duglegir að eyða tíma sínum í vinnu. Í frítíma sínum á fólk hins vegar að gera það sem það langar en reyndar getur verið misjafnt hversu mikinn tilgang aðrir sjá í gerðum þess. Það skal alveg viðurkennt að SVEPPAGREIFINN á það til að detta svolítið í þá tegund af sköpunargleði og þessi ódýra færsla, sem væntanlega fellur þá undir einhvers konar fánýtan fróðleik, er einmitt gott dæmi um slíkan verknað. Á vafri sínu um víðáttur Internetsins hefur SVEPPAGREIFINN nokkuð oft fundið eitthvað sem á eiginlega hvergi neitt erindi neinstaðar. Gott dæmi um það er þessi mynd sem hann rak augun í á dögunum þar sem bloggsíðuhafi nokkur sérhæfir sig í að endurskapa ýmis augnablik, bæði úr þekktum myndasögum og öðru, og færa þau yfir í hefðbundið LEGO form.
Þessa mynd þekkja liklega flestir aðdáendur Svals og Vals á Íslandi en hún birtist strax á blaðsíðu 5 í bók Franquins Hrakfallaferð til Feluborgar (Les pirates du silence - 1958) sem bókaútgáfan Iðunn sendi frá sér fyrir jólin árið 1977 í þýðingu Geirlaugar Þorvaldsdóttur. Þetta var fyrsta sagan sem kom út á íslensku í þessum vinsæla bókaflokki en þarna eru þeir félagar nýbúnir að pakka niður í töskur sínar og búa sig undir að leggja af stað í fréttaleiðangur til Feluborgar. Þá birtist allt í einu Gormur heldur betur óvænt fyrir utan gluggann hjá þeim en undir öllum eðlilegum kringumstæðum hefði hann átt að vera í góðu yfirlæti í garðinum hjá Sveppagreifanum. Á myndinni hér fyrir neðan má síðan sjá hvernig ramminn hefur verið endurskapaður upp á nýtt með fáeinum hefðbundnum LEGO kubbum.
Ekki getur SVEPPAGREIFINN svo sem tekið undir það að hér sé um einhverja algjöra snilld að ræða en tilgangur færslunnar snerist eiginlega meira um að uppfylla skyldu hans gagnvart hinu vikulega myndasögubloggi sínu. Og myndin hér fyrir neðan gerir það einnig. Reyndar á SVEPPAGREIFINN í mestu vandræðum með að átta sig á því úr hvaða bók þessi mynd kemur. Hún er ekki úr Hrakfallaferð til Feluborgar og við snögga yfirferð úr helstu líklegu Sval og Val bókunum gat hann ekki með nokkru móti fundið myndina. SVEPPAGREIFINN tengdi hana strax við verk Franquins en hún þarf þó ekki að koma úr hans smiðju. Eftir á að hyggja er Fournier líka möguleiki. Þessar pælingar eru þó auðvitað algjört aukaatriði. Alla vega átti hinn hugmyndaríki LEGO listamaður ekki í neinum erfiðleikum með að raða saman dótinu sínu fyrir mynd sambærilegri hinni fyrri.
Svona lítur það út og lesendur Hrakfara og heimskupara (ef þeir þraukuðu alla leið hingað) geta farið glaðir inn í Hvítasunnuhelgina, eftir þessa færslu, uppfullir þeirri vissu um að nú hafi þeir séð allt. Um leið geta þeir líka tekið ómakið af SVEPPAGREIFANUM við að reyna að finna út úr hvaða Sval og Val sögu þessi haustlega mynd á uppruna sinn.
Góðar stundir ...