25. maí 2018

60. HINN GREINDARSKERTI RATTATI

Þessi örstutta færsla dagsins er tileinkuð hundinum Rattata sem margir kannast líklega við. En fyrir þá sem ekki eru jafn kunnugir má benda á hinar ágætu bækur um Lukku Láka annars vegar og hins vegar 20 bóka seríu um hundinn Rantanplan. Þær síðarnefndu hafa reyndar ekki enn komið út á íslensku. Hundurinn Rattati er að öllum líkindum ekki skarpasti ferfætlingur teiknimyndasagnanna og hreinskilnislega er heimsku hans eiginlega engum takmörkum sett. En af djúpri virðingu fyrir þessari einstöku skepnu birtir SVEPPAGREIFINN hér ansi kómíska mynd, sem hann fann á veraldarvefnum víðfema, og lýsir vitsmunaskorti heimskasta hundsins í westrinu nokkuð vel.
SVEPPAGREIFINN mun pottþétt fjalla betur um Rattata við tækifæri. Góðar stundir ...

18. maí 2018

59. SAMMI OG KOBBI

SVEPPAGREIFINN hefur að undanförnu verið að draga aðeins fram gamla félaga úr myndasöguhillunum sínum og er nú dottinn í Samma bækurnar en það eru sögur sem SVEPPAGREIFINN hefur alltaf haft svolítið gaman að. Það fer yfirleitt ekki mikið fyrir þessum bókum og þær vilja oft gleymast svolítið þegar teiknimyndasögur, sem komið hafa út á íslensku, eru taldar upp. Þarna er hins vegar ágætis efni á ferðinni og líklega þær myndasögur, ásamt Fláráði stórvezír og Ástríki, sem komast hvað næst bókunum um Viggó viðutan í húmor. Þarna er farsakenndur léttleiki ávallt í fyrirrúmi og SVEPPAGREIFANUM er jafnvel kunnugt um aðila sem hreinlega dýrka þessar bækur. En félagarnir Sammi og Kobbi komu fyrst fyrir sjónir Íslendinga fyrir jólin árið 1981 þegar tvær bækur, Harðjaxlar í hættuför og Svall í landhelgi komu út, í þýðingu Jóns Gunnarssonar, hjá bókaútgáfunni Iðunni. Ári seinna kom svo út þriðja bókin, Frost á Fróni og sú fjórða, Aldraðir æringjar kom út fyrir jólin 1983.
Einhverra hluta vegna varð nú svolítið hlé á útgáfu myndasagnanna um þá félaga og næsta bók kom ekki út fyrr en um mitt sumar árið 1986. Sú bók nefndist Í bófahasar og eftir það fóru sögurnar að koma út nokkuð reglulega. Alls voru því gefnar út ellefu bækur á íslensku með Samma á árunum 1981-91 en þær eru eftirfarandi:
  1. Harðjaxlar í hættuför - 1981 (12. L'Élixir de jeunesse - 1979)
  2. Svall í landhelgi - 1981 (2. Rhum row - 1973)
  3. Frost á Fróni - 1982 (13. Le Grand Frisson - 1980)
  4. Aldraðir æringjar - 1983 (1. Bons vieux pour les gorilles - 1973)
  5. Í bófahasar - 1986 (17. Les Bébés flingueurs - 1983)
  6. Allt í pati í Páfagarði - 1986 (18. Panique au Vatican - 1984)
  7. Fólskubrögð í fyrirrúmi - 1987 (19. En piste, les Gorilles ! - 1985)
  8. Mamma mætt í slaginn - 1988 (20. Ma Attaway - 1986)
  9. Fröken Krútt fer á kreik - 1989 (21. Miss Kay - 1986)
  10. Heimsókn að handan - 1991 (22. L’Homme qui venait de l’au-delà - 1987)
  11. Prímadonnan - 1991 (23. La Diva - 1987)
Eins og svo oft með útgáfu teiknimyndasagna á Íslandi kom bækurnar ekki út í sömu röð og á frummálinu. Þannig gæti hugsanlega verið eitthvað ósamræmi tímalega séð á milli bókanna í íslensku útgáfunni en þrátt fyrir að þær séu framhaldssögur eru þær þó þess eðlis að enn hefur það ekki haft áhrif. Fyrstu tvær sögurnar í upprunalegu útgáfuröðinni hafa til dæmis báðar komið út á íslensku en voru þó bækur númer 4 og 2 hjá okkur. Þeir Jón Gunnarsson og Bjarni Fr. Karlsson sáu, á sínum tíma, um að snara þessum myndasögum yfir á íslensku en það einkennilega við þessar ellefu bækur er að stærð þeirra eru í fjórum mismunandi brotum. Algjör óþarfi og í raun virkilega hvimleitt fyrir smámunasama myndasögunörda sem vilja láta bækurnar líta vel út í hillunum.
Bækurnar um Samma eru nú alls orðnar 40 talsins en sú síðasta kom út árið 2009 og verða að öllum líkindum ekki fleiri. Eins og hjá svo mörgum teiknimyndaseríum hófu fyrstu sögurnar göngu sína í belgíska teiknimyndatímaritinu SPIROU og náðu þar töluverðum vinsældum. Sammi birtist þar fyrst í páskablaði ársins 1970, sem var tölublað númer 1667 hjá SPIROU, og kom út þann 26. mars það ár. Fyrsta sagan þar nefndist La Samba des gorilles en eitthvað af elstu sögunum um Samma, sem birtust í SPIROU tímaritinu, munu aldrei hafa komið út í bókaformi. Í byrjun voru sögurnar fyrst og fremst hugsaðar sem tilraunarefni í SPIROU og heldur var Sammi nú ungur og óharðnaður á þeim tíma.
Aðalsöguhetjan heitir Sammi eða Sammy Day á frummálinu en Kobbi nefnist Jack Attaway. Í íslensku þýðingunum hefur fullt nafn Samma (Samúels?) aldrei komið fram en Kobbi heitir hins vegar Jakob Snardal sem er hreint alveg öndvegis nafn. Sá síðarnefndi er stjórnandi lítillar lífvarða- eða einkaspæjaraþjónustu, J. S. Górillur, sem þeir báðir þó virðast reka og Sammi er því í rauninni aðeins aukapersóna þó bókaserían sé skrifuð utan um hann. Kobbi virðist alltaf vera meira í aðalhlutverkinu en hann er heldur skapstór og hvatvís og er oft ansi fljótur að stökkva til ef einhver von er um gróða. Sammi er hins vegar heldur rólegri í tíðinni og eilítið skynsamari en viðvörunarbjöllur hans klingja þó sjaldan nógu hátt til að koma í veg fyrir fljótfærni Kobba. Heldur eru þeir félagar blankir löngum stundum enda er verkefnastaða þjónustunnar ákaflega bágborin á köflum. Serían gengur því mest út á það að Sammi og Kobbi neyðast til að taka að sér nánast hvaða ómerkilega vitleysis verkefni sem er fyrir nokkur hundruð dollara, lenda í vandræðum með að klára þau og fá síðan ekki borgað fyrir.
Á einhvers konar bakvöktum hjá lífvarðaþjónustu þessari starfa einnig nokkrir félagar þeirra sem hægt er að hóa í á ögurstundum. Undantekningarlaust halda bakvaktafélagarnir til á sömu billjarðstofunni þegar aðstoðar þeirra er þörf. 
Bækurnar um Samma og félaga hafa þá sérstöðu að gerast á 3. og 4. áratug síðustu aldar í Chicago í Bandaríkjunum en reyndar teygja verkefni þeirra félaga sig einnig til annarra landa og jafnvel alla leið til Evrópu. Þetta ameríska sögusvið er frekar óvenjulegt fyrir myndasögur af belgísk/frönskum uppruna en þó má minna á að Lukku Láka bækurnar gerast að sjálfsögðu einnig fyrir vestan haf. Verkefni þeirra Samma og Kobba, sem einkaspæjarar hjá lífvarðaþjónustunni, eru af ýmsum toga en oftast tengjast þau þó heimahögum aðalpersónanna í Chicago. Stórbófinn Al Capone og lögregluforinginn Elliot Ness koma við sögu í bókaflokknum en draugar og afturgöngur eru einnig hluti af þeim öflum sem Sammi og félagar þurfa að berjast við. Þá koma einhverjir bófanna fyrir aftur og aftur og það sama má segja um útsetjara annarra ríkja sem berjast við þá félaga í verkefnum er varða þjóðaröryggi.
Sögurnar eru flestar eftir þá félaga Cauvin og Berck eða Raoul Cauvin og Arthur Berckmans eins og þeir heita nú fullum nöfnum. Handritshöfundinn hinn belgíska Cauvin þekkja eflaust margir en hann samdi meðal annars þrjá sögur úr bókaflokknum um Sval og Val en þær bækur hafa þó ekki enn verið gefnar út hér á landi. Þær myndasögur vann hann að í samstarfi við teiknarann Nicolas Broca en flestir þekkja þá auðvitað sem tvíeykið Nic og Cauvin. Þessar þrjár Sval og Val bækur þykja reyndar ekki vel heppnaðar. En þekktastur er Cauvin líklega fyrir handritsgerð að mjög vinsælum teiknimyndasögumLes Tuniques Bleues, sem hafa reyndar ekki verið gefnar út hér á landi en margir kannast vel við. Cauvin samdi handritin að öllum sögunum um Samma en listamaðurinn Arthur Berckmans teiknaði fyrstu 32 sögurnar í seríunni. Árið 1994 lét hann þó af störfum og Jean-Paul van den Broeck (þekktur sem Jean-Paul) tók við og teiknaði síðustu 8 sögurnar.

11. maí 2018

58. ELDFLAUG ÚR SÚKKULAÐI

Ef einhverjir íslenskir Tinna aðdáendur eru á ferðinni um Katalóníu (sumir vilja líka kalla það Spán) um þessar mundir þá má SVEPPAGREIFINN til með að benda á skemmtilegan sýningarhlut á leikfangasafninu (Museu del Joguet) í borginni Figueres. Þarna er um að ræða eldflaugina úr tungl-dúólógíunni úr Ævintýrum Tinna en hún ku vera byggð úr 8 kílóum af massífu súkkulaði.
Þessi tímabundna eldflaugasýning hófst þann 27. apríl og stendur yfir í einn mánuð en safnið er opið alla daga vikunnar nema mánudaga. Verkið er eftir sætabrauðsmeistarann (og auðvitað listamanninn) Jordi Fábrega og innblásið af prófessornum Joan Manuel Soldevilla sem er kunnur áhugamaður og sérfræðingur um Tinna en hann hélt mjög fróðlegan fyrirlestur við opnun sýningarinnar.
Borgin Figueres er um 100 km norðaustur af Barcelona, ekki langt frá landamærunum að Frakklandi en þar búa um 50.000 manns. Borgin er líklega einna þekktust fyrir að vera fæðingarstaður listmálarans góðkunna Salvador Dalí.

4. maí 2018

57. HINIR LÁGVÖXNU

SVEPPAGREIFINN er svo lánsamur að vera einn af þeim sem fengu teiknimyndasögurnar svolítið með móðurmjólkinni eða getað í það minnsta sagt að hann sé af þeim kynslóðum sem aldir eru upp af þessum bókmenntum. Bækurnar með Tinna, Ástríki, Lukku Láka, Sval og Val og Viggó viðutan voru gríðarlega vinsælar hér á landi á 8. og 9. áratug 20. aldarinnar en með auknu aðgengi að öðru spennandi efni fóru vinsældir myndasagnanna að dala þegar nær dró aldamótunum. Þetta gerðist ekki bara hér á landi heldur út um allan heim. Til að vinna gegn þessum hrakandi vinsældum, og um leið einnig til að laða að nýja og yngri lesendur, tóku útgefendur meðal annars til þess ráðs að hefja útgáfu á nýjum seríum. Þarna var í einhverjum tilfella um að ræða einhvers konar hliðarseríur þar sem lesendur fengu að kynnast bernskubrekum gömlu hetjanna sinna. 

Fyrsta serían sem fékk þessa uppfærslu voru myndasögurnar um Sval. Litli Svalur (Le Petit Spirou) leit í fyrsta sinn dagsins ljós árið 1987 í bók, eftir þá Tome og Janry, sem tilheyrði reyndar upprunalegu Sval og Val seríunni. Við Íslendingar þekkjum þessa bók sem Furðulegar uppljóstranir (La jeunesse de Spirou) en hún kom út hjá Iðunni sama ár. Bókin samanstendur af fáeinum stuttum sögum um Sval og Val en sú fyrsta, Æskuár Svals sem var einungis 8 blaðsíður að lengd, fjallaði um bernsku þess fyrrnefnda. Í kjölfarið var tekin ákvörðun um að gera sjálfstæða seríu sem eingöngu skyldi geyma einnar til sex blaðsíðna sögur eða brandara um bernskubrek litla Svals. Í sögunni sem birtist í Furðulegum uppljóstrunum koma þeir fyrir báðir félagarnir, Svalur og Valur, en auk þess bregður fyrir þeim Bitlu, Sveppagreifanum og Samma frænda. Ekkert af þeim (ekki einu sinni Valur) kemur fyrir í sjálfstæðu seríunni um Litla Sval. En fyrsta bókin í þeim flokki hét Dis bonjour à la dame og kom út hjá Dupuis árið 1990. Hún kom út hér á landi sama ár og nefndist hér Heilsaðu frúnni
Aðeins hafa verið gefnar út tvær bækur úr flokknum á íslensku, Heilsaðu frúnni (1990) og Ekki bora í nefið (1991) en í heildina hafa alls komið út 18 bækur um Litla Sval. Þar af er ein bók sem telst til sérstakrar útgáfu en síðasta bókin í seríunni kom út árið 2015. Tome og Janry áttu einir heiðurinn af fyrstu sögunum en seinna komu þeir Bruno Gazzotti og Dan Verlinden til aðstoðar við teiknivinnuna. 
Í kjölfar þeirrar velgengni sem Litli Svalur naut var blásið til sóknar með fleirum tilraunum af yngri útfærslum hetjanna. Árið 1989 var komið að þeim félögum Ástríki og Steinríki að láta ljós sitt skína í einni bók sem gerist á unga aldri þeirra. Forsagan er sú að þann 20. maí árið 1965 birtist í franska myndasögutímaritinu Pilote (blað númer 291) grein af kunnuglegri frásögn sem segir frá því er Steinríkur var lítill og datt í pottinn hans Sjóðríks með kjarnaseiðinu. Með greininni, sem var eftir höfundinn René Goscinny, fylgdu þrjár stakar myndir, eftir snillinginn Uderzo, af þeim félögum Ástríki og Steinríki ungum.
Og árið 1989 var svo loksins komið að því að setja söguna í myndasöguform og þannig birtist hún á 32 blaðsíðum í bókinni Comment Obélix est tombé dans la marmite du druide quand il était petitSagan tilheyrir ekki upprunalegu seríunni með Ástríks bókunum og virðist vera sú eina sem fjallar um æsku hinna hugdjörfu Galla. Þegar bókin var endurútgefin 20 árum seinna var kápa hennar endurnýjuð með hinu ódauðlega augnabliki Steinríks.
Árið 2011 var svo komið að yngja upp Viggó viðutan. En þó ekki alveg. Því þarna er nefnilega um að ræða ungan frænda Viggós sem er í aðalhlutverkinu. Höfundurinn, André Franquin, sem lést árið 1997 hafði aldrei verið hrifinn af því að uppáhaldið sitt hann Viggó fengi framhaldslíf (og hvað þá fortíð) og því var brugðið á það ráð að setja nafnlausan frænda hans í hlutverkið. Í nýju seríunni hlaut frændinn nafnið Gastoon (ekki Gaston) en hann hafði reyndar komið fyrir í þremur Viggó bröndurum sem Franquin hafði gert í auglýsingaskini árið 1973. Þessa brandara má einmitt sjá í Viggó bókinni Kúnstir og klækjabrögð (á blaðsíðum 17, 20 og 21) sem Iðunn gaf út árið 1988.
Frændinn Gastoon, sem lítur nákvæmlega eins og út og Viggó hefði gert á sama aldri, fékk því sinn eigin bókaflokk. Nokkrar af helstu persónum Viggó bókanna koma við sögu en listamaðurinn Simon Léturgie sá um að teikna brandarana. Höfundarnir Jean Léturgie og Yann, sem einnig er kunnur fyrir hluta sagnanna um Gorminn, annaðist handritsskrifin. Aðdáendur Viggó urðu ekki hrifnir og hugmyndin var reyndar skotin niður strax og fréttist af útgáfunni og fyrstu myndirnar birtust af kápu bókarinnar, Gaffe au neveu !. Sömu sögu má segja um gagnrýnendur sem töldu þessa seríu svik við Franquin og eingöngu sett fram af græðgi og viðskiptalegum ástæðum. Brandarar bókanna þykja ófrumlegir og misjafnir og almennt er þarna ekki talað um gæðavöru. Afraksturinn varð því aðeins tvær bækur í seríunni en útgáfu þriðju bókarinnar var sjálfhætt þrátt fyrir að vera langt á veg komin.
Þetta sama ár var einnig hleypt af stokkunum nýrri seríu með Lukku Láka hinum unga eða Kid Lucky eins og hann nefnist á frummálinu. Reyndar höfðu áður komið út tvær stakar Lukku Láka sögur sem tilheyrðu upprunalegu seríunni og fjölluðu um Láka á sínum yngri árum en þær höfðu að geyma heilar sögur. Þegar Kid Lucky fékk sína eigin seríu árið 2011 voru þær bækur hins vegar byggðar upp á stuttum bröndurum líkt og flestar þær seríur sem minnst hefur verið á hér á undan. Fyrsta bókin í Lucky Kid seríunni hét L'Apprenti cow-boy en alls hafa nú komið út fjórar bækur (sú nýjasta árið 2017) og heilt yfir virðist bókaflokkurinn vera nokkuð vinsæll. 
Af allt öðrum toga má nefna skáldsöguna L'écume de l'aube eftir Roger Leloup, frá árinu 1991, sem fjallar um hluta af bernsku Yoko Tsúnó. Bókin er að einhverju leyti byggð á 14. sögunni úr upprunalegu myndasöguseríunni um Yoko Tsúnó en er þó töluvert ítarlegra efni eins og gefur að skilja. Saga þessi inniheldur nokkrar teikningar eftir Leloup sem sem sýna Yoko á nokkrum stigum æsku hennar en þær eru þó í hefðbundnum stíl en ekki myndasöguformi. Hugmyndin með skáldsögunni var að gefa aðdáendum bókaflokksins kost á að fá dýpri mynd af hugarheimi aðalpersónunnar en auk þess að stoppa upp í þau göt eða tómarúm sem myndasögurnar hafa ekki náð að fylla.
Og að lokum er kannski rétt að minnast aðeins á Tinna í þessu samhengi. Auðvitað er ekki hjá því komist að nefna hann þegar yngri útgáfur þekktustu myndasöguhetja 20. aldarinnar er gefið líf. En það er ekki alveg svo einfalt með Tinna greyið. Þegar höfundur Tinna bókanna, Hergé, lést árið 1983 kom það strax skýrt fram að hann hefði ekki óskað eftir því að haldið yrði áfram að gefa út sögur með ævintýrum Tinna. Í kjölfarið var þó ítrekað óskað eftir því við Fanny Remi (í dag Fanny Rodwell) ekkju hans um að hún tæki ákvörðun um að Hergé Studios héldi áfram framleiðslu á Tinna sögunum, líkt og raunin hefur verið með margar aðrar seríur eftir dauða höfunda þeirra, en hún hafnaði því. Núverandi eigna- og höfundarréttur gildir því til ársins 2053 og SVEPPAGREIFINN þarf enn að bíða í 35 ár eftir að sjá nýja Tinna sögu. Sú bið gildir væntanlega einnig um hugsanlegar bækur um litla Tinna. Sem betur fer. Þetta Tinna bann hefur að mestu verið virt þótt auðvitað hafi ýmsir drátthagir (eða ekki) aðilar freistast til að teikna og gefa út misfrumlegar og ólöglegar útgáfur í gegnum tíðina með kappanum. Og þótt ekki sé endilega enn búið að framkvæma þá hugmynd að gefa út bók um Le Petit Tintin þá hafa þó ýmsir leikið sér að því að láta sér detta í hug hvernig kápur þeirra bóka gætu litið út. Einn þeirra, listamaðurinn MOV (Michel Movet), teiknaði til dæmis þessa útfærslu af bókarkápu um litla Tinna.
Það virðist vera mörgum aðdáendum Tinna bókanna nokkuð hugðarefni hvernig Tobbi kom til sögunnar og MOV hefur augljóslega haft það til hliðsjónar. Og annar listamaður sem nefnist Andy Santoso sér hinn krúttlega litla Tinna hins vegar fyrir sér með þessum augum.
Tinni og Kolbeinn eru þarna strax í æsku orðnir góðir vinir og Myllusetrið skammt undan en ansi stangast það á við fyrri tíma útgáfur. Þó að SVEPPAGREIFINN sé alveg laus við það að vera trúaður eða að hafa þörf fyrir að tilbiðja Almættið þá biður hann innilega til Guðs að þessar útgáfur af Tinna eigi aldrei eftir að verða að veruleika.