31. maí 2019

113. BRANDARI UM HERRA SEÐLAN

SVEPPAGREIFINN er afskaplega latur í dag og ætlar því að þessu sinni að láta sér nægja stakan Viggó brandara sem birtist á forsíðu belgíska myndasögutímaritsins SPIROU (númer 1638), fyrir tæplega 40 árum, eða þann 4. september árið 1969. Þessi brandari hefur ekki birst áður í íslenskri útgáfu og SVEPPAGREIFINN tók sér því það bessaleyfi (af hverju í ósköpunum heitir það bessaleyfi?) að þýða hann og fylla upp í talblöðruna með tilheyrandi texta. Vonandi tekur rétthafi myndarinnar hér á landi það ekki óstinnt upp og kærir undirritaðan fyrir athæfið. En alla vega ... gleðilegan föstudag og ÁFRAM TOTTENHAM í úrslitum Meistaradeildarinnar á morgun!

24. maí 2019

112. HINN DANSKI PALLE HULD

Það þekkja allir unnendur teiknimyndasagnanna listamanninn Hergé, eða Georges Remi eins og hann hét reyndar, og verk hans um Tinna. Lífi Hergés hefur meðal annars verið gerð svolítil skil hér á Hrakförum og heimskupörum og ýmsu því er varðar sögu Tinna. En SVEPPAGREIFINN hefur þó ekki mikið fjallað um það á hvaða hátt persónan sjálf Tinni var sköpuð. Sumt um uppruna Tinna er reyndar frekar óljóst en þó er vitað að forveri hans skátinn Totor, sem var söguhetja sem Hergé hafði skapað skömmu áður, hefði að nokkru leyti verið fyrirmyndin að honum. Myndasaga um Totor birtist fyrst í skátablaðinu Le Boy-Scout Belge árið 1926 en þá var Hergé aðeins 19 ára gamall. Árið 1925 hafði hann fengið starf á áskriftardeild dagblaðsins Le Vingtième Siècle en í nóvember árið 1928 fékk hann það verkefni að halda utan um og stýra nýju aukablaði dagblaðsins, sem nefndist Le Petit Vingtième, auk þess að sinna allri þeirri mynda- og teiknivinnu sem því fylgdi. Le Petit Vingtième kom út vikulega og var ætlað börnum og unglingum en Hergé hóf strax að reyna að skapa einhverjar nýjar myndasöguseríur fyrir blaðið því honum varð fljótlega ljóst að skátinn Totor hentaði ekki fyrir verkefnið. Eftir nokkrar tilraunir með efni sem honum fannst ekki ganga datt hann niður á hugmynd um blaða- og ævintýramanninn Tintin (sem við þekkjum auðvitað sem Tinna) en hann var eins og áður segir að einhverju leyti byggður á fyrrnefndum Totor.
En Totor var líklega ekki alveg eina fyrirmyndin að Tinna. Paul Remi, bróðir Hergés sem var fimm árum yngri, er einnig talinn hafa að einhverju leyti verið innblástur hans að þessari nýju söguhetju. Og sömu sögu má líka segja um danskan dreng, Palle Huld, sem nú stendur til að fjalla aðeins um í færslu hér á Hrakförum og heimskupörum
Forsöguna að þessu öllu saman má rekja til samkeppni sem danska dagblaðið Politiken stóð fyrir seint í febrúar árið 1928 í tilefni af hundrað ára afmæli franska rithöfundarins Jules Verne sem allir kannast auðvitað við. Hann samdi til að mynda söguna Le Tour du monde en quatre-vingts jours (Umhverfis jörðina á 80 dögum) og Voyage au centre de la Terre (Leyndardómur Snæfellsjökuls) sem hinir sömu allir hafa auðvitað líka lesið. En titillinn að fyrrnefndu sögunni tengist einmitt þessari samkeppni Politiken. Hátt á fjórða hundrað ungra pilta tóku þátt í henni og að lokum var það hinn rauðhærði 15 ára gamli Palle Huld sem var valinn úr hópnum til að fara í heimsreisu sem taka skyldi ekki meira en 46 daga. Styrktaraðili tók það að sér að kosta ferðina fyrir blaðið og helstu skilyrðin fyrir þátttöku voru þau að viðkomandi skyldi vera hraustur, á aldrinum 15 - 17 ára, vera vel talandi á þýsku og ensku, hafa leyfi foreldra sinna til fararinnar og helst að vera skáti. Í dag vekur það helst athygli að samkeppni þessi var eingöngu ætluð piltum en í Danmörku árið 1928 þótti það ekki einu sinni umræðunar virði að bjóða stúlkum að vera með. Vinnufélagi Palle, sem augljóslega hafði mikla trú á honum, sýndi honum grein um samkeppnina í Politiken og hvatti hann til að taka þátt. Palle sýndi þessu strax mikinn áhuga enda uppfyllti hann öll þau skilyrði sem krafist var eftir að hafa fengið leyfi foreldra sinna. Þau veittu honum leyfið auðfúslega enda áttu þau ekki neina von á því að drengurinn félli svo vel að þeim skilyrðum sem Politiken setti. Seinna var það upplýst að móðir hans hefði vart getað sofið af áhyggjum yfir ferðalagi hins 15 ára gamla son hennar og læknar ávísuðu henni svefntöflur allan þan tíma sem hann var í burtu. Strax í byrjun duttu margir af drengjunum út en Palle fór nokkuð auðveldlega í gegnum fyrstu nálaraugun. Að endingu voru tveir drengir eftir, sem reyndar voru báðir skátar, og eftir skriflegt próf var að lokum dregið um hvor þeirra skyldi hreppa hnossið. Palle Huld hafði þar betur og mótherji hans Halfdan Børresen tók ósigrinum með mestu sæmd.
Samkeppnin var auðvitað í tilefni af afmæli Jules Verne en hugmyndin með þessari heimsreisu gekk út á það að kanna hversu miklu hraðar var hægt orðið að ferðast kringum jörðina heldur en þegar söguhetjan Phileas Fogg í bók Verne gerði það þegar Umhverfis jörðina á 80 dögum var samin árið 1872. En aðrar reglur ferðatilhögunarinnar voru einfaldar. Palle skyldi ferðast alveg einn og óstuddur, sem mest í anda þeirra aðstæðna sem í boði voru árið 1872 en samt með nánast hvaða farartækjum sem var. Hann mátti þó ekki ferðast með neinum flugvélum. Fyrirvarinn var mjög stuttur. Brottför var áætluð aðeins viku eftir að úrslit lágu fyrir og fimmtudaginn 1. mars 1928 skyldi lagt af stað frá Kaupmannahöfn. SVEPPAGREIFANUM finnst reyndar ákveðinn húmor í að á nákvæmlega sama tíma var amma hans að læra kjólsaum í Kaupmannahöfn en hins vegar verður aldrei hægt að komast að því hvort að hún hafi eitthvað orðið vör við þá athygli sem ferðalag Palle Huld fékk. En ferðalag Palle hófst á lestarstöðinni í Kaupmannahöfn snemma morguns þann 1. mars og nokkur fjöldi fólks fylgdi honum. Fyrsti áfangi ferðarinnar var með lest til Esbjerg á vesturströnd Jótlands þaðan sem hann fór með skipi yfir Norðursjó til Harwich í Bretlandi.
Þaðan var sett stefnan á Glasgow í Skotlandi þar sem tekið yrði gufuskip vestur yfir Atlandshafið til Kanada. En áður en til Skotlands var haldið var viðkoma í London á dagskránni og þangað var hann kominn strax næsta dag föstudaginn 2. mars. Það er því ljóst að samgöngur á þessum tíma hafa þá þegar verið orðnar nokkuð reglulegar og öruggar þó flugferðir hafi verið á bannlista heimsreisunnar. Ein af skyldum Palle, gagnvart þeim sem stóðu að ferðinni, var að senda dagblaðinu Politiken reglulegan póst um ferðalag sitt og fyrsta pistilinn sendi hann einmitt frá London. Það bréf tók reyndar fáeina daga að berast til Danmerkur og birtist því ekki fyrr en nokkrum dögum seinna á síðum Politiken.
En frá Glasgow var síðan stefnan tekin á St. Johns á austurströnd Kanada og þar lá leiðin með lest þvert í gegnum ýmist Kanada eða Norður Ameríku. Reyndar var hann næstum því búinn að klúðra allri ferðinni þarna útaf einhverju stelpuveseni en hann náði þó lest sem að lokum skilaði honum til Montréal og síðan stórslysalaust alla leið til Vancouver á vesturströndinni. Frá Vancouver var aftur tekið gufuskip alla leið yfir Kyrrahafið til Yokohama í Japan og svo þaðan til Tókýo. Þegar til Japans kom ríkti svolítil óvissa um framhaldið. Politiken hafði hvorki upplýst þátttakendur samkeppninnar né lesendur blaðsins um vandamál sem hugsanlega kynni að koma upp þar. Á hinu stríðshrjáða svæði Manchuria, sem í dag tilheyrir norðaustur hluta Kína, börðust Japanir og Sovétmenn um yfirráð en þar var vægast sagt eldfimt ástand. Þetta stríðsástand setti töluvert strik í reikninginn og nokkrar tafir urðu þar á ferðalagi Palle á meðan leitað var lausna. Forsvarsmenn Politiken gátu síðan aftur varpað öndinni léttar þegar örugg leið var fundin og Palle Huld slapp óskaddaður frá Manchuria. Frá Japan fór hann upp á Kóreuskagann og þaðan þvert yfir til Kína. Á ferðum sínum í gegnum Asíu naut Palle mikillar velvildar skátahreyfingarinnar þar um slóðir sem greiddu götu hans eins og unnt var. Frá Kína var ferðinni heitið til Sovétríkjanna og við tók langt ferðalag með Síberíu hraðlestinni til Moskvu. Þangað kom hann snemma að morgni og lenti í töluverðum vandræðum vegna þess að enginn kom til að taka á móti honum. Í örvæntingu sinni fór hann sjálfur að leita að dönsku ræðismannsskrifstofunni og ráfaði í óratíma um borgina með hestvagni. Að lokum rambaði hann inn á hótel þar sem starfsfólk þess gat hringt fyrir hann í ræðismannsskrifstofuna. Í rauninni var hann heppinn því að á þessum tíma gátu útlendingar auðveldlega verið handteknir í borginni fyrir það eitt að vera án fylgdar.
Frá Moskvu var ekki svo langt til Póllands sem var næsti áfangastaður og óneitanlega farið að styttast heim. Þaðan lá leiðin til Berlínar og þegar heim var komið, sunnudaginn 15. apríl, tóku um 20.000 ungmenni á móti honum á Ráðhústorginu í Kaupmannahöfn og hylltu hann sem hetju. Þá hafði ferðalag hans tekið nákvæmlega 44 daga, 13 klukkustundir og 53 mínútur en upphaflega takmarkið var auðvitað 46 dagar. Eftir 32.200 kílómetra langt ferðalag voru það þó síðustu 50 metrarnir sem urðu Palle hvað erfiðastir. Slíkur var mannfjöldinn á Ráðhústorginu að tvo stælta lögreglumenn þurfti til að bera hann síðustu metrana.
Þegar heim var komið fékk Palle litla hvíld. Hans beið fjöldi verkefna sem tengdust heimsreisunni og næstu vikur og mánuðir fóru einnig í ýmis ferðalög til uppfylla skyldur hans gagnvart styrktaraðilum sínum. Hann fór meðal annars að fara til Stokkhólms þar sem hann þurfti til dæmis að hitta yngstu meðlimi sænsku konungsfjölskyldunnar sem fylgst höfðu af áhuga með ferðalagi hans um heiminn. Þá þurfti Palle að fara aftur til Lundúna til að hitta forsvarsmenn Canadian Pacific en stóran hluta heimsreisunnar hafði hann ferðast með skipum og lestum fyrirtækisins. Og í þeirri sömu ferð var hann heiðraður í höfuðstöðvum breskra skáta þar sem hann hitti til að mynda hinn kunna stofnanda skátahreyfingarinnar - Sir Baden-Powell. Í kjölfarið fór hann einnig til Parísar þar sem hann hitti meðal annars sonarson Jules Verne og lagði blómakrans að gröf hins þekkta franska rithöfundar. Þegar um hægðist tók Palle sig til og safnaði saman dagbókalýsingum sínum úr ferðalaginu en úr þeim vann hann heildarfrásögn af þessari heimsreisu sem var skömmu síðar gefin út í frægri bók. Hún nefndist Jorden rundt i 44 Dage af Palle og var síðar þýdd á ellefu tungumálum en áðurnefnt barnabarn Jules Verne skrifaði formála bókarinnar. Bókin var endurútgefin í Danmörku í ágúst 2012 í tilefni hundrað ára afmælis Palle Huld.
Aðeins nokkrum mánuðum eftir heimkomu Palle Huld (og útgáfu bókar hans) birtist Tinni í fyrsta sinn á síðum blaðsins Le Petit Vingtième eða nánar tiltekið þann 10. janúar árið 1929. Sagan Tintin au pays des Soviets eða Tinni í Sovétríkjunum segir einmitt frá blaðamanninum Tinna sem ferðast um á svipaðan hátt og Palle Huld gerði. En eins og áður hefur verið vikið að telja margir Danann unga hafa að einhverju leyti hafa verið fyrirmyndina að Tinna. Kenningar um það komu fyrst fram árið 1988 en Hergé sjálfur lést árið 1983. Þegar þetta var borið undir Palle sjálfan sagðist hann ekki þekkja Tinna neitt og hefði í raun aldrei lesið myndasögur. Skiptar skoðanir eru reyndar um þetta efni. Ýmsir Tinna fræðingar hafa lýst yfir efasemdum sínum yfir þessum hugmyndum og aðilar nákomnir Hergé hafa sagt þetta af og frá. Þeir telja blaðamanninn og ljósmyndarann Robert Sexe hafa verið helstu fyrirmynd listamannsins að Tinna en sá mun hafa ferðast á mótorhjóli til Rússlands, Kongó og Bandaríkjanna. Tinni fór einmitt til þessara sömu landa í fyrst þremur sögunum og meira að segja í sömu röð. Ekki er vitað til þess að Hergé sjálfur hafi nefnt að Palle Huld hafi að einhverju leyti verið fyrirmynd hans. Forsvarsmenn heimasíðu Tinna í Belgíu hafa þó tekið undir að líkindin séu heilmikil. Ekkert hefur þó fundist í skjalasafni Hergé Studios sem styður þá kenningu.
Nokkuð líklegt er talið að Hergé hafi lesið bók Palle Huld, Jorden rundt i 44 Dage af Palle, en hún var meðal annars gefin út í Belgíu og Frakklandi strax árið 1928. En auk þess hefur verið staðfest að minnsta kosti ein grein um ferðalag Palle Huld hafi birst í Le Petit Vingtième á meðan ferð hans stóð. Og þá birtust einnig reglulega frásagnir af honum öðru hvoru í öðrum belgískum blöðum á sama tíma. Þó er ekki víst að Hergé hafi nokkurn tímann haft neina hugmynd um tilvist Palle Huld. Abbé Norbert Walles sem var yfirmaður Hergés á Le Petit Vingtième blaðinu gæti líka alveg hafa lesið um Palle Huld og hugsanlega hafa gaukað hugmyndinni, um nákvæmlega þessa persónu, að listamanninum án þess að nefna fyrirmynd hennar. Það er vitað að Walles átti stóran hlut að máli þegar kom að hugmyndum af efni í Le Petit Vingtième. Hann átti til dæmis hugmyndina að Tobba. Það er alla vega ljóst að heilmikil líkindi eru á milli þeirra Tinna og Palle Huld hvort sem það er tilviljun eða ekki. Þeir voru á svipuðum aldri, báðir rauðhærðir og klæðnaður þeirra er óneitanlega nokkuð sambærilegur. Hvernig ferðalag Tinna hófst með lestarferð, bæði í Tinna í Sovétríkjunum og Tinna í Kongó, er algjörlega á pari við hvernig ferðalag Palle Huld hófst. Svo ekki sé talað um hvernig það endaði, þar sem í báðum sögunum var þeim fagnað sem hetjum af mannfjöldanum í lok ferðar. 
Annars var Palle Huld nokkuð merkilegur maður. Hann vakti athygli seinna fyrir ýmis sambærileg verkefni en gerðist síðan leikari og varð nokkuð þekktur í Danmörku. Þó hann hafi leikið í yfir 40 sjónvarps- og bíómyndum, auk fjölda sjónvarpsþátta, veit SVEPPAGREIFINN samt ekki til þess að hann hafi nokkurn tímann séð mynd með honum. Hann lék til að mynda hlutverk bæði í sjónvarpsseríunni Matador og einni mynd með Olsen genginu sem margir kannast við. Þá var hann sögumaður í dönsku útgáfunni af Disney myndinni um fílinn Dumbó. Palle var fæddur þann 2. ágúst árið 1912 og lést þann 26. nóvember 2010, þá 98 ára að aldri.

17. maí 2019

111. FYLLT AÐEINS Í MYNDASÖGUHILLURNAR

SVEPPAGREIFINN brá sér aðeins til útlanda í byrjun maí mánaðar og naut almennrar slökunar og endurhleðslu hjá tengarmömmu sinni sem búsett er í Sviss. Vikufrí í fersku lofti sveitaþorps sem staðsett er í Júrafjallgarðinum gerði fjölskyldunni bara gott og samhliða því að hlaða batteríin, fyrir komandi verkefni, notaði SVEPPAGREIFINN auðvitað tækifærið og fyllti svolítið á myndasögutanka heimilisins. Það er reyndar yfirleitt aldrei svo að hann sé með einhverjar fyrirfram ákveðnar áætlanir um hvað kaupa skuli næst en þó eru oft einhverjar óskir hafðar á bak við bæði eyrun. Svona EF þær óskir skyldu liggja einhvers staðar á áberandi glámbekk. Og það varð einmitt raunin að þessu sinni. SVEPPAGREIFINN hafði stefnt að því (ef möguleiki yrði fyrir hendi) að reyna að nálgast bók númer tvö, L'apprenti méchant, úr nýju seríunni um Zorglúbb, ennfremur L'espoir malgré tout eftir Émile Bravo úr bókaflokknum um Sérstök ævintýri Svals ... og að síðustu þá einu bók sem hann vantar upp á úr upprunalegu seríunni um Sval og Val. Það er að sjálfsögðu sagan Les faiseurs de silence eftir þá Nic og Cauvin. Þessi markmið heppnuðust öll tiltölulega giftusamlega og af þeim sökum kom SVEPPAGREIFINN ekki bara sæmilega úthvíldur heim úr fríinu heldur líka hamingjusamlega fullnægður af myndasögufjárfestingum. Alls verslaði SVEPPAGREIFINN 10 myndasögur að þessu sinni en hann hefur reyndar oft verið atkvæðameiri.

En þetta frí var þó fyrst og fremst slökun í friðsælu fjallaþorpi þó ekki væri hjá því komist að kíkja aðeins í heimsókn til næstu borgar. Sú borg heitir Biel og hefur nokkrum sinnum reynst ágætlega til nauðsynlegra aðfanga í myndasöguhillurnar. Fyrstu tvær bækurnar voru einmitt gripnar úr myndasögudeild hinnar svissnesku stórverslunarkeðju Manor í Biel sem hefur einhvers konar samsvörun við Hagkaup okkar Íslendinga. Nema Manor er auðvitað margfalt stærri. Þarna var um að ræða tvær teiknimyndasögur úr seríunni um litla Lukku Láka eða Kid Lucky eins og þær heita á frummálinu. SVEPPAGREIFINN hefur svona lúmskt gaman af þessum bókaflokki þótt bækurnar séu í sjálfu sér ekki mjög merkilegar. En hann átti fyrir tvær (númer 2 og 4) af þeim fjórum bókum sem komið hafa út í seríunni og fannst því tilvalið að nota tækifærið til að bæta þar inn í sem upp á vantaði. Og í beinu framhaldi af því má einnig nefna að til eru tvær bækur í viðbót sem fjalla um bernskuár Lukku Láka en þær tilheyra reyndar upprunalegu seríunni um kappann. En þessar Kid Lucky bækur sem SVEPPAGREIFINN keypti eru á frönsku og heita L'apprenti cow-boy og Statue Squaw en þær eru því bækur númer 1 og 3. Bækurnar tvær fengust úr tilboðsrekka myndasögudeildarinnar og borgaði SVEPPAGREIFINN ekki nema 8 franka fyrir hvora bók sem gera um það bil 958 íslenskar krónur. Það telst frekar lítið fyrir myndasögur í Sviss.
Næst rak SVEPPAGREIFINN nefið inn í nokkuð góða bókabúð sem nefnist Lüthy og tilheyrir kunnri svissneskri bókabúðakeðju. Þessi verslun hefur oft áður reynst vel við myndasögukaup og það var einmitt í þessari búð sem bækurnar L'apprenti méchant úr seríunni um Zorglúbb og L'espoir malgré tout úr Sérstökum ævintýrum Svals, sem minnst var á hér í byrjun, fengust. SVEPPAGREIFINN hefur svolítið minnst á þessar seríur báðar og verið nokkuð hrifinn af. Bókaflokkurinn um Zorglúbb hóf göngu sína sumarið 2017 þegar sagan La Fille du Z kom út hjá Dupuis og hann var fljótur að verða sér úti um eintak af henni á sínum tíma en bók númer tvö var gefin út í september síðastliðnum. SVEPPAGREIFINN er frámunalega gamaldags og hreinskilnislega verslar hann ekki mikið af Netinu og gat því varla beðið eftir að nálgast bókina, ennþá volgri, beint úr búðarhillunni.
Um L'espoir malgré tout úr Sérstökum ævintýrum Svals... er það að segja að bókin er eftir listamanninn Émile Bravo sem SVEPPAGREIFINN er mjög hrifinn af og er mikill aðdáandi fyrstu sögu hans Le Journal d'un ingénu sem hann gerði fyrir bókaflokkinn og kom út árið 2007. Hér má aðeins lesa um hana. En L'espoir malgré tout, sem SVEPPAGREIFINN keypti reyndar á þýsku og heitir þá SPIROU oder: die Hoffnung Teil 1, er heilar 96 blaðsíður að lengd. Á næstu tveimur árum eru fyrirhugaðar þrjár framhaldsbækur í viðbót sem Bravo er víst löngu búinn að teikna en alls verða þetta vel á fjórða hundrað blaðsíður. Í fyrstu sögunni (Le Journal d'un ingénu) sagði frá því hvernig Svalur var kynntur til sögunnar í Brussel rétt áður en Síðari heimsstyrjöldin skall á, hvernig þeir Valur kynntust og að lokum hvernig sá síðarnefndi kom stríðinu í rauninni af stað. Í nýju bókinni L'espoir malgré tout er Heimsstyrjöldin hins vegar hafin, Belgía er hernumin af Þjóðverjum og Valur skráir sig í herinn. Í fyrstu sögunni hafði Émile Bravo ekki farið leynt með aðdáun sínum á Hergé og Tinna bókunum en minna fer fyrir því í nýju bókinni þó enn megi alveg sjá nokkur slík dæmi. SVEPPAGREIFINN mælir eindregið með þessum sögum (og reyndar seríunni allri) og bendir áhugasömum lesendum á að bækurnar hafa verið gefnar út á dönsku ef einhver gæti hugsað sér að notfæra sér það. Næsta bók er væntanleg í september.
Í seinna skiptið af borgarferðunum tveimur til Biel brá fjölskyldan sér eitt augnablik inn í blaða- og tímaritssjoppu á lestarstöðinni til að kaupa ís handa dótturinni - nánar tiltekið OREO ís. Þarna greip SVEPPAGREIFINN með sér tvær Lukku Láka bækur á þýsku. Hér var annars vegar á ferðinni nýjasta sagan úr bókaflokknum, Ein Cowboy in Paris (Un cow-boy à Paris), eftir þá Achdé og Jul en þetta er 80. bókin úr upprunalegu röðinni (sú 97. úr þýsku röðinni) og kom út í nóvember 2018. Þessi saga hefur fengið nokkuð jákvæðar viðtökur og var til dæmis ein af mest seldu teiknimyndasögunum í Belgíu árið 2018. Hin Lukku Láka bókin sem gripin var á lestarstöðinni kemur úr hinni rómuðu hliðarseríu um kúrekann knáa og nefnist Lucky Luke sattelt um og er alveg glæný - kom út núna í byrjun maí. Sú bók er eftir þýska teiknarann Mawil og hann samdi einnig handritið að sögunni en Mawil þessi er fyrsti Þjóðverjinn sem verður þess heiðurs aðnjótandi að fá að teikna Lukku Láka. Myndasagan er því sú allra nýjasta úr hliðarbókaflokknum um Lukku Láka en alls eru nú komnar út þrjár sögur úr þeirri seríu. Næstu bókakaupamarkmið SVEPPAGREIFANS snúast væntanlega að hluta til um að muna eftir að nálgast fyrstu tvær sögurnar. Fyrsta bókin í þessari seríu, L'Homme qui tua Lucky Luke sem er eftir franska listamanninn Matthieu Bonhomme, kom út árið 2016 en saga númer tvö nefnist Jolly Jumper ne répond plus. Hún er eftir Guillaume Bouzard sem einnig er Frakki og kom út árið 2017. Allar þessar bækur úr hliðaseríunni eru, líkt og í Sérstökum ævintýrum Svals ..., í óhefðbundnum teiknistíl sem gera  sögurnar vissulega óvenjulegar. Fyrstu tvær bækurnar hafa unnið til fjölda verðlauna og í það minnsta er þarna hægt að sjá Lukku Láka í algjörlega nýju ljósi.
Síðustu nóttina dvaldi SVEPPAGREIFINN með fjölskyldunni sinni í Basel og þar er venjan að reyna að kíkja við í myndasögubúðinni COMIX SHOP í þau skipti sem kostur er. Fyrst var þó tekinn hefðbundinn rúntur um miðbæinn og þar var einnig kíkt bæði á ís og venjulegar bókabúðir. Í einni þeirra rakst SVEPPAGREIFINN á myndasöguna Spirou in Berlin en um tilurð þessarar bókar hafði hann ekki haft hugmynd um enda er sagan tiltölulega nýkomin út hjá Carlsen útgáfunni. Spirou in Berlin er eftir þýskan listamann (Felix Görmann) sem kallar sig Flix og líkt og með fyrstu þýsku Lukku Láka bókina, sem minnst var á hér að ofan, er Spirou in Berlin einnig fyrsta Sval og Val bókin sem Þjóðverji teiknar. Sagan er einhvers konar þýskt hliðarverkefni (með fullu samþykki og eftirliti Dupuis) og hefur ekki verið gefin út á frönsku en er væntanleg þannig árið 2021. Bókin segir frá því er þeir Svalur og Valur halda til Austur Þýskalands, rétt fyrir fall Berlínarmúrsins, árið 1989 þar sem Sveppagreifanum (hinum upprunalega) hefur verið rænt af þarlendum yfirvöldum en einnig koma bæði Stasi og Sammi frændi við sögu. SVEPPAGREIFINN er aðeins búinn að fletta í gegnum bókina og lýst bara nokkuð vel á en í hvert sinn sem hann blaðar í gegnum nýlegar sögur um Sval og Val (og hliðarseríuna um Sérstök ævintýri Svals ...) veltir hann því fyrir sér hvernig hún hefði litið út ef Franquin hefði teiknað hana. En Spirou in Berlin virðist vera mjög áhugaverð.
Í COMIX SHOP verslaði SVEPPAGREIFINN sér hins vegar þrjár teiknimyndasögur í viðbót og þar náði hann loksins því markmiði sínu að loka hringnum og eignast síðustu Sval og Val bókina. 32. bókin Les faiseurs de silence frá árinu 1984, eftir þá Nic og Cauvin, eða öllu heldur þýska útgáfan af henni, Der Lärmschlucker, er því loksins komin í hús. Og þar með eru allar 55 Sval og Val bækurnar komnar í myndasöguhillur heimilisins. Ef allar bækur SVEPPAGREIFANS um þá félaga, þar með taldar líka hliðarserían og á öllum tungumálum, eru taldar með þá eru þær líklega orðnar nálægt 90 talsins í bókahillunum. En þessi saga, Les faiseurs de silence, er þó í raun nauðaómerkileg og er eflaust talin af einhverjum sú allra lélegasta í seríunni en hún telur þó jafnmikið og hinar.
Tvær aðrar bækur í viðbót bættust í safnið úr COMIX SHOP og þær koma báðar úr hliðarseríunni um Sval og Val og eru á þýsku. Þarna var um að ræða fyrstu söguna úr bókaflokknum Die steinernen Riesen (Les Géants pétrifiés - 2006) eftir þá Yoann og Vehlmann og Fantasio heiratet (Fantasio se marie - 2016) sem er númer níu í hliðarseríunni og er eftir Belgann Benoit Feroumont. Nú vantar SVEPPAGREIFANN aðeins þrjár af bókunum úr seríunni en alls eru þær nú orðnar fjórtán talsins. Til gamans má geta þess að listamaðurinn Yoann (Yoann Chivard), sem er höfundur Sval og Val bókanna í dag ásamt Fabien Vehlmann, hafði verið í COMIX SHOP helgina á undan SVEPPAGREIFANUM við að árita hitt og þetta fyrir viðskiptavini verslunarinnar. 
SVEPPAGREIFINN kíkti reyndar einnig á stóran flóamarkað sem starfræktur er nálægt miðbæ Basel á hverjum laugardegi og hann hefur komið nokkuð reglulega við á undanförnum árum. Þar fann hann reyndar ekkert bitastætt að þessu sinni en þessi markaður hefur nokkrum sinnum reynst honum vel áður við grúsk og grams.

10. maí 2019

110. ÝMSAR FRJÁLSLEGAR ÞÝÐINGAR ÚR LUKKU LÁKA

Þau okkar sem hafa verið dugleg við að lesa Lukku Láka bækurnar, okkur til ánægju og yndisauka síðustu áratugina, höfum ekki farið varhluta af býsna skemmtilegum þýðingum þeirra sem það inntu af hendi. Þorsteinn Thorarensen hjá Fjölva útgáfunni var helsti þýðandi þessara bóka á sínum tíma en einnig sáu þeir Þór Stefánsson og Loftur Guðmundsson um að snara fáeinum af þessum sögum Fjölva yfir á íslensku. Lukku Láka bækurnar hafa verið einstaklega skemmtilegar að lesa enda þýðingar þeirra ansi frjálslegar á köflum. Stór hluti þeirra þýðinga hefur til dæmis snúist um færa ýmis manna- og staðarheiti upp á rammíslenskan máta. Þorsteinn hefur líklega verið einna duglegastur við þá uppfærslu á meðan þeir Þór og Loftur virðast hafa verið eilítið hógværari í sínum aðgerðum. Ýmislegt annað var líka heimfært upp á íslenskan veruleika eftir því sem hentaði og annað var leikið sér með á hvern þann hátt sem Þorsteini datt í hug.
Í þeim bókum sem Froskur útgáfa hefur verið að senda frá sér síðustu árin hefur þessu hins vegar verið töluvert öðruvísi háttað. Þær þýðingar hafa verið í höndum þeirra Anitu K. Jónsson og helsta Lukku Láka fræðings okkar Íslendinga Sverris Arnar Björnssonar. Töluvert strangari reglur virðast hafa gilt í þýðingum á útgáfum Frosks enda kröfur frönsku rétthafanna orðnar allmiklu meiri en þekktist áður. Í dag er gert ráð fyrir að íslensku útgáfurnar skili sér eins orðrétt frá upprunalegu útgáfunum og unnt er og ekkert svigrúm er þar gefið til neinna einkabrandara af hálfu þýðendanna. Þannig var því hins vegar ekki alveg háttað þegar Fjölvi var að senda frá sér þessar bækur á síðustu áratugum 20. aldarinnar. Eða ... kannski voru kröfurnar alveg til staðar en eftirlitinu hins vegar stórlega ábótavant. Sem er auðvitað frábært og gefur þessum útgáfum alveg einstaka sérstöðu og þá um leið gert þær að eftirsóknarverðum safngripum til frambúðar. Gömlu þýðingarnar munu nefnilega aldrei verða gefnar út aftur hérlendis. Alls gaf Fjölvi út 35 bækur með Lukku Láka á sínum tíma en Froskur útgáfa hefur núna síðustu árin sent frá sér þrjár bækur í viðbót, þá síðustu fyrir jólin 2018, og mun vonandi halda því áfram.
SVEPPAGREIFINN hefur aðeins verið gramsa í og fletta í gegnum þessar eldri íslensku þýðingar og ansi margt skemmtilegt hefur rekið á fjörur hans við það grúsk. Það sem fyrst kemur upp í hugann er hvernig þýðendur bókanna, og þá sérstaklega áðurnefndur Þorsteinn, hafa heimfært oft mjög skemmtilega hin fjölmörgu bæjanöfn villta vestursins upp á íslenskan veruleika. Sem dæmi um það má nefna að bærinn La Mesa í bókinni um Eldri Daltóna nefnist til dæmis Mysugil. Í Ríkisbubbanum Rattata verður Virginia City að Vigguborg (og reyndar einnig Virginíukaupstaður) og svo má líka nefna að í Rangláta dómaranum verður Austin að Ástarborg. En skemmtilegast er, að mati SVEPPAGREIFANS, þegar nöfnin eru ekki aðeins heimfærð upp á íslenskan máta heldur einnig hljómfærð. Þá koma fram undarleg bæjar/borgarheiti sem líklega eru ekki mjög þekkt á meðal staðkunnugra eða lesenda með þokkalega landafræðikunnáttu. En þeir sem tilbúnir eru að leyfa aðeins hugmyndafluginu að ráfa (eins og þýðendurnir hafa væntanlega gert), og reyna að tengja þá við staðháttu, eru fljótir að kveikja á perunni. Nægir þar til dæmis að nefna hvernig borgirnar Houston í sögunni Sónata í bang-moll í Allt um Lukku Láka verður að Hóstaborg, í bókinni Sara Beinharða verður Detroit að Dettirót og St. Louis að Sánkti Lús og í Batnandi englum verður Washington að Vostúni. Washington nefnist reyndar líka Vasatonn í Daldónar á ferð og flugi og bæði Vosbúðartún, Vosbúð og Vosutönn í Söngvírnum. Afskaplega framandi og skemmtilegar nafngiftir. 
En annars koma mörg bæjarheita Lukku Láka bókanna lesendum kunnuglega fyrir sjónir og allir muna eftir bæjunum Plómubæli, Kaktusgili, Lumputanga, Skorpugili og Einskisgili. Síðastnefndi bærinn heitir Nothing Gulch í frumútgáfunni og virðist vera helsta aðsetur Láka í bókaseríunni. Bærinn kemur reyndar fyrir í nokkrum Lukku Láka bókanna en þar er svolítið ósamræmi á milli íslensku þýðinganna. Í áðurnefndri Sónata í bang-moll í bókinni Allt um Lukku Láka nefnist bærinn einmitt Einskisgil en í Vagnalestinni heitir hann Einskisneinsgjá og í bókinni Ríkisbubbanum Rattata heitir hann Auðagil. Allar þessar sögur eru þýddar af títtnefndum Þorsteini Thorarensen. Í Sálarháska Daltón bræðra, í þýðingu Þórs Stefánssonar, heitir bærinn hins vegar Hnútagúll. Síðastnefnda sagan er sú fyrsta í íslensku útgáfuröðinni þar sem Nothing Gulch kemur fyrir og Þorsteinn hefur því líklega ekki lesið þýðingu Þórs, gleymt henni eða hreinlega ákveðið að fara eigin leiðir. Það var jú hann sem var líka sjálfur útgefandinn. Í Þverálfu-járnbrautinni kemur reyndar fyrir Einskisborg en það er ekki sami bærinn. Sá heitir Nothing City í upprunalegu sögunni.
Hringlandaháttur með nöfn bæjanna í Lukku Láka bókunum fer nokkuð víða. Í sögunni um Kalla keisara fór Þór Stefánsson til dæmis þá fjölfrjálslegu leið að kalla Grass Town ekki bara Grasakaupstað heldur var hann einnig nefndur Grasasnabær, Grasekkjubær, Grasasnakaupstaður og Grasbær,  allt í sömu bókinni. Svo má reyndar líka nefna það að Kalli stefnir að því að gera þennan margnefnda bæ að höfuðborg Bandaríkjanna og nefna hana að sjálfsögðu Grasington. Í bókinni Karlarígur í Kveinabæli gerist sagan að öllu leyti í og í námunda við bæinn Kveinagil en ekki Kveinabæli eins og hann er nefndur í titlinum. Reyndar virðist sem að opinberlega heiti plássins sé Kveinakaupstaður. Í upprunalegu sögunni heitir bærinn Painful Gulch og það nafn breytist aldrei í frönsku útgáfunni. Og sömu sögu má segja um aðrar upprunalegar útgáfur af Lukku Láka bókunum því það er bara í íslensku bókunum sem bæjarnöfnin fara svona frjálslega á flakk. Það er því nokkuð ljóst að íslensku þýðendurnir hafa tekið sér töluvert skáldaleyfi á köflum.
En það er fleira sem þýðendur Lukku Láka bókanna hafa verið að dunda sér við á sínum tíma. Það voru nefnilega ekki aðeins bæir og borgir í willta westrinu sem hafa fengið þessa nafnauppfærslu. Einnig hafa margar af helstu söguhetjum bókanna fengið sína útgáfu af nafngift upp á íslenskan máta. Billy the kid heitir Billi barnungi, Calamity Jane er Svala Sjana og Jesse James er Jessi Jamm og Jæja. Síðastnefnda nafnið finnst SVEPPAGREIFANUM reyndar algjör snilld. Þorsteinn fer einnig mjög skemmtilega með nöfn nokkurra annarra sögupersóna sem koma fyrir í bókinni Söngvírnum og voru einnig til í raun og veru. Þeir Abraham Lincoln Bandaríkjaforseti, Hiram Sibley forseti Western Union Telegraph Company og Stephen J. Field sem var forseti hæstaréttar Kaliforníu nefndust til dæmis Línkollur, Síblautur símaforstjóri og Stefán Fýldi. Allt auðvitað eftir bókinni. Og svo er ein mikilvæg og svolítið skemmtileg staðreynd um misræmi í þýðingum á nafngiftum í Lukku Láka bókunum. Daltón bræður eða Daldónar eru ýmist skrifaðir með té-i eða dé-i. Þetta misræmi má jafnvel sjá í titlum bókanna og fæstir hafa þó líklega tekið eftir því.
En eins undarlega og það hljómar er ekki endilega hægt að rekja það til þýðenda bókanna. Þarna er nefnilega í raun ekki um eiginlegt ósamræmi að ræða heldur snýst þetta um það að ættarnafn þeirra bræðra er einungis skrifað með té-i. Þ.e. Daltón (eða Dalton) bræður. Hins vegar er viðurnefnið Daldónar (og þá alltaf í fleirtölu) skrifað með dé-i. Líklega hefur þeim þýðendunum fundist þetta tilvalið til að koma -dóna hugmyndinni að í nafninu.

En látum þessa tilgangs- og innihaldslausustu bloggfærslu Internetsins frá upphafi duga að sinni.

3. maí 2019

109. STÆRSTA TINNA MYND Í HEIMI

Næstkomandi þriðjudag, þann 7. maí árið 2019, eru liðin tíu ár frá því að borgaryfirvöld í Brussel í Belgíu afhjúpuðu risastóra mynd af Tinna á Grand Place torginu í Brussel. Þarna var um að ræða stærstu Tinna mynd í heimi en tiltækið var hluti af árlegri borgarhátíð, Iris Festival, sem árið 2009 var þá haldin í tuttugasta sinn. Á svipuðum tíma var verið að halda upp á að myndasögurnar um Tinna áttu 80 ára afmæli en auk þess var þá einnig væntanleg Tinna bíómyndin The Adventures of Tintin: The Secret of the Unicorn í kvikmyndahús. Það er því óhætt að segja að tilefnin hafi verið margvísleg. Þessi hátíð, Iris Festival, stendur einmitt líka yfir núna (þá væntanlega í þrítugasta skiptið) og hófst þann 1. maí en henni líkur sunnudaginn 5. maí. Ýmsir skemmtilegir menningaviðburðir eru í gangi alla dagana, svo sem tónleikar og sýningar ýmiskonar en megin þema hátíðarinnar í ár tengist 150 ára afmæli sporvagnakerfisins í Brussel. Mjög áhugavert eða þannig. Ekki er SVEPPAGREIFANUM kunnugt um hvort eitthvað stórt Tinna eða myndasöguþema sé í gangi að þessu sinni en í Brussel má reyndar alltaf finna aragrúa viðburða sem tengjast teiknimyndasögum á hverjum einasta tíma. Frítt er inn á alla viðburði borgarhátíðarinnar og Iris Festival er því einhvers konar Menningarnótt þeirra Brussel-búa og fer fram víðsvegar um stórbrusselska höfuðborgarsvæðið. Endilega að kíkja á þetta ef einhver er á ferðinni í Belgíu.
En þessi risastóra Tinna mynd sem SVEPPAGREIFINN minntist á í byrjun var afhjúpuð á Grand Place torginu við hátíðlega athöfn að viðstöddum nokkrum hundruð áhorfendum, helstu fyrirmennum svæðisins auk aðila frá Hergé Studios. Þarna mættu auðvitað þáverandi borgarstjóri í Brussel, Freddy Thielemans, forseti borgarstjórnar Brussel svæðisins, Charles Picque, en einnig var viðstödd ekkja Georges Remi (Hergé), Fanny og núverandi eiginmaður hennar Nick Rodwell. 
Venjulega er Grand Place torgið þakið litskrúðugum blómabreiðum en myndin úr Tinna bókinni var um 32 metrar á hæð og 21 metrar á breidd. Alls þakti hún því 672 fermetra af torginu. Myndin, sem vóg heil 350 kíló, var hulin svörtum dúk sem var auðvitað jafnstór myndinni en það var borgarstjórinn Freddy Thielemans sem gaf merki um að afhjúpa myndina og tók í raun dágóðan tíma að draga dúkinn af. Smán saman varð viðstöddum áhorfendum þó ljóst um hvaða teikningu var að ræða en það leyndarmál hafði verið ákaflega vel geymt. Til gamans má geta að myndin á torginu var um 30.000 sinnum stærri en frummyndin úr bókinni. 
Þarna var því um að ræða fræga heilsíðumynd á blaðsíðu 42 úr bókinni um Eldflaugastöðina (Objectif Lune - 1953) þar sem þeir félagar Tinni og Kolbeinn berja eldflaugina augum í fyrsta sinn. Ástæðu þess að teikning úr Eldflaugastöðinni var valin má rekja til þess að þá um sumarið voru liðin 40 ár frá því maðurinn steig fyrst fæti sínum á tunglið. Í sumar eru því einmitt komin heil 50 ár frá þeim eftirminnilega og merka atburði og SVEPPAGREIFINN mun, þegar að því kemur, klárlega fjalla ítarlega um þau helstu afrek Tinna sem tengjast framlagi hans til geimvísindanna. En þessi blaðsíða Hergés úr Eldflaugastöðinni er auðvitað hreint stórkostlegt listaverk og tilvalið að slík teikning hafi hlotið náð fyrir augum þeirra sem viðburðinum stjórnuðu og skipulögðu.
Nú er auðvitað löngu búið að fjarlægja þessa risamynd en hvergi hefur reyndar komið fram um hvað varð um hana. Ætli hún liggi ekki einhvers staðar upprúlluð inni í geymslu (rúmlega 21ns metra langri) sem áhaldahús Brussel-kaupstaðar hefur yfir að ráða.
En það er líklega við hæfi að enda þetta með því að fara aðeins í allt aðra átt. Í dag er nefnilega tilvalið að minna á hinn alþjóðlega Ókeypis myndasögudag (Free Comic Book Day) sem haldinn er fyrsta laugardag maí mánaðar ár hvert í Nexus. Hmmm... já það er einmitt á morgun!