24. nóvember 2017

33. EILÍTIÐ UM YOKO TSUNO

Yoko Tsúnó er teiknimyndahetja sem íslenskir myndasögulesendur kannast aðeins við. Þessir sömu lesendur fengu nefnilega stundum að finna lítillega smjörþefinn af vinsælustu myndasögunum sem í boði voru frá fransk/belgíska málsvæðinu. Oftar en ekki voru þetta einungis lítil sýnishorn. Í mörgum tilfellum voru aðeins að koma út ein til fimm bækur úr hverri seríu í íslenskri þýðingu. Sem dæmi um þetta má nefna seríuna um Frosta og Frikka (3 bækur af 15), Fláráð stórvesír (4 bækur af 30), Hinrik og Hagbarð (4 bækur af 17) og Blástakk (4 bækur af 29). Og það mætti nefna miklu meira; Falur, Alli, Sigga og Simbó, Litli Svalur og fleira og fleira. Það var byrjað á ansi mörgum seríum en þær aldrei kláraðar. Og ef grannt er skoðað má sjá að í rauninni voru það aðeins Tinna bækurnar sem voru allar gefnar út á Íslandi. Það tók að vísu áratugi að koma síðustu sögunni, Tinna í Sovétríkjunum, út. En það hafðist að lokum og þessar vinsælu bækur eru líka þær einu sem hafa verið endurútgefnar reglulega í gegnum árin á Íslandi.
SVEPPAGREIFINN á þær Yoko Tsúnó bækur sem komu út á íslensku á sínum tíma og hefur lesið þær nokkrum sinnum en hafði fram til þessa ekki verið neinn sérstakur aðdáandi seríunnar. Það er eðlilegt því þessar þrjár bækur sem gefnar voru út á Íslandi komu innan úr miðjum bókaflokknum og því var svolítið erfitt að læra inn á og kynnast persónunum eða finna eitthvert samhengi í því sem var í gangi. Þannig fengu sögurnar eiginlega aldrei almennilegt tækifæri til að slá í gegn á Íslandi. En síðastliðið sumar fékk SVEPPAGREIFNN færi á að glugga í nokkrar sögur í viðbót á ferðum sínum erlendis. Nýjasta bókin, Les Temple des immortels, var þá tiltölulega nýkomin glóðvolg í myndasöguhillur bókabúðanna, auk þess sem töluvert af eldri sögum rak á fjörur hans og fljótlega áttaði hann sig ekki bara á hversu mikið gæðaefni þarna er á ferð heldur einnig hve gríðarlega vinsælt það er. Og þegar heim var komið gaf hann sér góðan tíma til að skoða aðeins í næði tilurð og efni þessa frábæru bóka.
Það var árið 1985 sem íslenskir myndasöguunnendur fengu að kynnast ævintýrum japanska rafeindatækniverkfræðingsins Yoko Tsúnó í fyrsta sinn. Bókin, sem Forlagið sendi frá sér, hét Kastaladraugurinn (La Proie et l'Ombre - 1982) og var sú fyrsta af þremur sem út komu hjá útgáfunni. Næsta saga nefndist Drottningar dauðans (Les Archanges de Vinéa - 1983) og kom út árið eftir og þriðja bókin kom út árið 1987 og hét Ógnareldur (Le Feu de Wotan - 1984). Þessar þrjár bækur voru númer 12, 13, og 14 í upprunalegu seríunni og það voru þeir Þorvaldur Kristinsson og Bjarni Fr. Karlsson sem sáu um að færa þessar stórgóðu sögur yfir á íslensku. Bækurnar þrjár eru eins ólíkar eins og þær eru margar og sú fyrsta, Kastaladraugurinn, gefur til dæmis í raun alranga mynd af seríunni. Hinar tvær eru meira í anda þess sem bækurnar um Yoko Tsúnó fjalla almennt um. Hvort að ruglingsleg röð bókanna á Íslandi sé ástæða þess að sögurnar urðu aldrei almennilega vinsælar hér á landi er erfitt að segja en einhverra hluta vegna þótti Forlaginu ekki ástæða til að halda áfram útgáfu þeirra hér. Bækurnar um Yoko Tsúnó eru auðvitað löngu hættar að finnast í almennum bókabúðum en nokkuð oft er hægt að nálgast eintök af þeim í Góða hirðinum.
Sögurnar um Yoko Tsúnó eru eftir belgíska listamanninn Roger Leloup en fyrsta bókin í seríunni hét Le Trio de l'étrange og kom út hjá Dupuis árið 1972. Sögurnar hafa verið að koma reglulega út síðustu áratugina og eru nú alls orðnar 28 talsins en sú nýjasta, Le temple des immortels, kom út í júní 2017. Í sjálfu sér hafa sögupersónurnar lítið breyst á þessum 45 árum þó þær hafi bæði þroskast og þróast töluvert mikið en hið sama má reyndar einnig segja um sögurnar sjálfar. Sjónrænt er þessi sería orðin ótrúlega falleg. Og Leloup er enn að, þótt hann sé orðinn rétt tæplega 84ra ára gamall, því ný saga er í vinnslu og 29. bókin er væntanleg árið 2019.
Roger Leloup var strax á unga aldri mjög áhugasamur um allt sem varðaði flug og tækni en auk þess drakk hann í sig alls konar vísindaskáldskap. Hann var gríðarlega hæfileikaríkur teiknari og lærði hönnun og skreytingalist en árið 1950 komst hann fyrir tilviljun í kynni við franska listamanninn Jacques Martin sem þekktur er fyrir myndasögurnar um Alex og Frank sem einhverjar hafa komið út á íslensku. Með honum starfaði Leloup við litun og bakgrunnsmyndir auk þess sem hann vann að ýmsum myndum tengdum tækni og farartækjum. Samhliða verkefnum með Jacques Martin hóf hann störf, árið 1953, hjá Hergé Studios þar sem hann vann við ýmis bakgrunnsverkefni sem viðkomu Tinna bókunum. Mest voru það tæknitengd verkefni varðandi járnbrautir og loftför ýmiskonar, eins og í Leynivopninu og Flugrás 714 til Sidney, en einnig smærri hlutum. Til gamans má til dæmis geta að Leloup sá um að teikna hjólastól Kolbeins kafteins í bókinni um Vandræði Vaílu Veinólínó. Hjá Hergé Studios varð Leloup hluti af frábæru liði listamanna og annara starfsmanna sem auk Hergé sjálfs og Jacques Martin má nefna þau; Boudouin Van Den Branden, Josette Baujot, Bob de Moor, Monique Laurent og Michel Desmarets.
Eftir að hafa öðlast færni og reynslu í samstarfi sínu við þá Martin og Hergé lá hugur hans til eigin verka og í kringum jólin 1968 urðu til fyrstu drög að sköpun Yoko Tsúnó. Næsta árið vann Leloup að þróun þessarar nýju myndasögu og náði samkomulagi við myndasögurisann Dupuis um útgáfu á Yoko Tsúnó í myndasöguritinu SPIROU og í lok ársins 1969 sagði hann upp hjá Hergé Studios til að einbeita sér alveg að sínum verkefnum. Hergé studdi þessa ákvörðun hans þótt hann réði Leloup reyndar frá því að skapa kvenhetju - hún myndi aldrei slá í gegn. Hann tjáði Leloup að honum væri alltaf velkomið að snúa til baka ef illa færi og nokkru síðar kíkti Leloup í heimsókn á vinnustofuna til að sýna Hergé upphaf fyrstu sögunnar um Yoko Tsúnó - Le Trio de l'étrange. Hergé skoðaði síðurnar, brosti og sagði svo: "Þú munt aldrei koma aftur..."
Yoko Tsúnó birtist þó fyrst í einhvers konar general prufu í lítilli sögu sem kallaðist Hold-up en hi-fi en það var 8 síðna smásaga sem var birt til að kanna áhuga og viðbrögð lesenda. Þetta var í SPIROU blaði númer 1693 sem kom út þann 24. september árið 1970. Tvær aðrar sambærilegar sögur birtust í tímaritinu á næstu mánuðum áður en til alvörunnar var blásið. Fyrsta sagan Le Trio de l'étrange hóf síðan að birtast í blaði SPIROU númer 1726 sem kom út þann 13. maí árið 1971 og hún var síðan gefin út í bókarformi árið 1972. Í kjölfarið komu sögurnar út á færibandi. Næstu tvær sögur, L'Orgue du Diable og La Forge de Vulcain, komu báðar út árið 1973 og síðan komu bækurnar út ein á ári næsta áratuginn og vel það. Og eins og fyrr segir eru bækurnar um Yoko Tsúnó nú orðnar 28 talsins og vinsældir þeirra lítið að dvína.
En Yoko Tsúnó er sem sagt afburða greindur verkfræðingur í rafeindatækni sem talar hvorki fleiri né færri en sex tungumál. Hún er fædd á Japönsku eyjunni Kyushu og á japanska foreldra en býr í Belgíu. Hún flýgur þyrlum, flugvélum og svifflugum og er með svarta beltið í japönsku bardagaíþróttinni aikido en stundar auk þess karate, júdó og kyudo. Þess utan æfir hún til að mynda sund og köfun og stundar siglingar. Yoko Tsúnó er afar hugrökk og frökk og er ávallt reiðubúin og fremst í flokki við að fórna sér gegn hvers konar hættum til bjargar vinum sínum.
Auk aðalsöguhetjunnar Yoko Tsúnó eru tvær aukapersónur sem koma fyrir í flestum bókanna. Þetta eru þeir Villi (Vic Video) og Palli (Pol Pitron) en í upphafi sagnanna var reyndar svolítið óljóst hver af þessu tríói skyldi leiða myndasöguflokkinn. Bæði Villi og Palli birtust til að mynda á undan Yoko í seríunni. Villi er aðal leiðtogi hópsins, helsti trúnaðarvinur Yoko og sálufélagi en auk þess er hann ástfanginn af henni. Hins vegar hefur höfundurinn Leloup ákveðið að láta þá ást ekki endilega vera gagnkvæma þar sem það gæti haft slæm áhrif á karlkyns aðdáendur bókanna. Villi dæmist því einhvern veginn til þess eilífðar hlutskiptis að vera næstum alltaf að ná ástum aðalsöguhetjunnar. Hann er þrátt fyrir það sterkur persónuleiki, alvörugefinn, skynsamur, sanngjarn og trúr. Villi starfar sem upptökustjóri í sjónvarpi og flýgur þyrlum, flugvélum og þotum. Palli er hins vegar af aðeins öðrum toga. Hann er frekar óþolinmóður, hvatvís og ör. Flestir brandarar bókanna snúast um Palla en hann er þó einnig skynsamur. Hann er hjálpsamur og það er einkennandi fyrir Palla hversu annt honum er um börn. Hann þroskast mikið eftir því sem líður á bókaflokkinn og þá sérstaklega eftir að hann kynnist Mieke, verðandi konu sinni, á tímaferðalagi í sögu númer 20 - L'Astrologue de Bruges. Palli starfar sem myndatökumaður, spilar á lútu, ekur helst um á mótorhjóli og finnst fátt betra en að slaka á og borða.
Tríóið stendur ekki fyrir neitt. Í fyrsta sögunni lentu þau fyrir tilviljun í ævintýrum sem bundu þau saman tilfinningalega en þau ævintýri gerðu það að verkum að frá þeirri stundu eru þau óaðskiljanleg þegar hættur steðja að. Þrátt fyrir að Yoko sé aðalpersónan þá eru þau Villi og Palli ómissandi hluti af sögunum. En meðal annara persóna seríunnar má nefna ættleidda frænku Yoko, unglingsstúlku sem nefnist Monya, en hún kemur til sögunnar með tímavél eftir að yfirborð jarðarinnar eyðileggst í stríði árið 3872. Bláu tvíburarnir Khâny og Poky, sem hafa þá sérstöðu að vera með 15 ára aldursmun, eru frá reikistjörnunni Vinea og komu fyrir strax í fyrstu sögunni Le Trio de l'étrang. Og þá má einnig nefna þýska líffræðingurinn Ingrid Hallberg sem kemur fyrir í fáeinum sögum.
Sögurnar fjalla að mestu um ýmis ævintýri, sem þrenningin kemur sér í, sem oftar en ekki snúast um hávísinda- og framúrstefnuleg tæknivesen þar sem harðsvíraðir bófar og misindismenn koma einnig við sögu. Ævintýrin eiga sér stað út um allan heim og jafnvel langt út fyrir sólkerfið og tímaferðalög eru fullkomlega eðlileg og í raun daglegt brauð í bókunum. Sögurnar um Yoko Tsúnó eru því einhvers staðar mitt á milli fantasíu- og vísindaskáldsagna en eru þrátt fyrir það alls ekki of flóknar eða ruglingslegar. Til gamans (og reyndar ekki alveg laust við ofurlítinn kjánahroll) er kannski rétt að láta fylgja með hluta af lýsingu á bókaflokknum sem lesa má aftan á baksíðum íslensku útgáfanna: YOKO TSUNO er söguhetjan í teiknimyndasögum um ungt fólk á tækniöld. Yoko Tsuno veit líka meira en flestir um tækni og vísindi á tímum tölvu og geimferða. Þá vitum við það.

17. nóvember 2017

32. STRUMPARNIR EÐA SKRÝPLARNIR

Allir þekkja Strumpana eða Les Schtroumpfs eins og þeir heita á frönsku. Það var belgíski listamaðurinn Pierre Culliford (eða Peyo eins og hann kallaði sig) sem skapaði þessar geysivinsælu teiknimyndapersónur. Peyo þótti ekkert sérstaklega hæfileikaríkur eða efnilegur teiknari sem barn eða unglingur en eftir að hafa starfað í stuttan tíma við kvikmyndir og þar á meðal teiknimyndir ákvað hann að söðla um og skrá sig í myndlistanám við Listaháskólann í Brüssel. Eftir stutt nám þar starfaði hann sjálfstætt við ýmis verkefni og öðlaðist með tímanum meiri færni og reynslu og prófaði sig áfram með ýmsar hugmyndir tengdum myndasögum. Hann leit aldrei á sig sem góðan teiknara og lagði sig því alltaf fram um að hafa myndirnar auðskiljanlegar og einfaldar. Miðaldarpersónan Johan (Hinrik) varð til árið 1947 og Peyo fékk starf hjá teiknimyndatímaritinu SPIROU árið 1952 þar sem hann hitti fyrir fyrrum samstarfsmann sinn úr kvikmyndaiðnaðinum, André Franquin. Teiknimyndahetjan Johan gekk í gegnum nokkrar breytingar og fékk fljótlega félagann Pirlouit til liðs við sig svo til varð dúettinn Johan og Pirlouit eða Hinrik og Hagbarður eins þeir kölluðust á íslensku.
Þeir Peyo og Franquin urðu mjög nánir og sömu sögu má segja um eiginkonur þeirra. Mikill samgangur var á milli þessara para og þau eyddu miklum tíma saman, hvort sem það var á hátíðisdögum eða bara til að hittast og borða saman. Það var við eitt slíkt tækifæri árið 1957 sem þeir félagar fundu upp á orðinu "schtroumpf" eða "strump". Peyo bað Franquin um að rétta sér saltstauk en kom ekki orðinu fyrir sig og bað hann því um að rétta sér "schtroumpf". Franquin greip orðið á lofti, rétti honum saltstaukinn og svaraði, "Hér er "schtroumpfurinn" þinn!" Þannig leið kvöldið með endalausri skemmtan, áfengisdrykkju og "schtroumpfi" en á þann hátt varð Strumpa-tungumálið til. Árið eftir kynnti Peyo síðan sjálfa strumpana til sögunnar þegar þeir birtust í SPIROU sem aukapersónur í einni sögunni um Hinrik og Hagbarð en árið 1960 fengu þeir sína eigin sögu í SPIROU.
Eftir það varð ekki aftur snúið og strumparnir slógu í gegn sem einhverjar vinsælustu teiknimyndasögur í heimi. Og til gamans má kannski líka geta þess að það var eiginkona Peyo, Nine, sem kom með þá hugmynd að hafa strumpana bláa.
Það var síðan í júní árið 1979 sem strumparnir komu fyrst til Íslands. Sagan af því er svolítið sérstök en hún er þannig til komin að bókaútgáfan Iðunn og hljómplötuútgáfan Steinar voru á sama tíma að kaupa réttinn af þessum litlu bláu fyrirbærum á sitthvorum vettvangnum. Og hvorugur vissi af hinum. Þetta var á blómaskeiði myndasöguútgáfu á Íslandi og Iðunn var að vinna að því að tryggja sér útgáfuréttinn á þessum gríðarlega vinsælu teiknimyndasögum frá rétthöfum þeirra í Belgíu. En fyrir algjöra tilviljun var Steinar Berg á sama tíma að ganga frá sambærilegum útgáfurétti, tengdri tónlist, af hollensku aðila. Forsaga þess að strumparnir tengdust tónlist, á þennan hátt, var sú að í Hollandi var afar þekktur og vinsæll tónlistarmaður, Pierre Kartner, sem kallaði sig Faðir Abraham. Árið 1976 fékk hollenskur blaðamaður þá hugmynd að fá Föður Abraham til að ganga til liðs við strumpana og syngja með þeim lag. Faðir Abraham samdi lag sem hann kallaði The Smurf song og frumflutti það á tónlistarhátíð í Berlín sama sumar.
Lagið sló í gegn og í kjölfarið sendi hann frá sér heila plötu með strumpalögum og fljótlega fékk Norðmaðurinn Geir Börresen leyfi til að syngja lögin inn á plötu á norsku og gefa hana út þar í landi. Strumpalögin urðu gríðarlegir smellir um alla Evrópu og eins og áður segir komu þau til Íslands sumarið 1979. Haraldur Sigurðsson, Halli bróðir hans Ladda, var fenginn til að fylla í hlutverk Föður Abraham og þar sem hljómplötuútgáfan Steinar vissi ekkert af yfirvofandi strumpabókaútgáfu Iðunnar var platan í mesta sakleysi skírð Haraldur í Skrýplalandi og sló auðvitað samstundis í gegn á Íslandi.
Á sama tíma var Iðunn búin að eignast réttinn á myndasögunum og hafði unnið að prentun og undirbúningi að útgáfu fimm bóka sem áttu að koma út með haustinu og um jólin. Þarna var því búið að fullvinna báðar útgáfurnar þegar aðilar þeirra fréttu hvor af öðrum og á því augnabliki var því lítið hægt að gera. Ferlið var komið of langt hjá báðum útgefendunum. Bláu kvikindin hétu því strumpar í bókunum en skríplar á plötunni. Aftan á einhverjar útgáfur plötuumslaganna með Haraldi í Skrýplalandi náðist þó að prenta eftirfarandi skilaboð: "Í haust koma út hjá Iðunni strumpugóðar teiknimyndasögur um skrýplana. Þeir heita STRUMPAR í bókunum." Seinna varð það síðan sameiginleg ákvörðun beggja aðila að strumparnir yrðu ofan á og það hafa þeir heitið síðan. Fyrstu tvær strumpabækurnar, Svörtu strumparnir (Les Schtroumpfs noirs - 1963) og Æðsti strumpur (Le Schtroumpfissime - 1965), komu síðan út um miðjan september en á svipuðum tíma hófst einnig birting fyrrnefndu sögunnar í Morgunblaðinu.
Þá hóf óútgefin Strumpasaga (Les Schtroumpfs et le Cracoucass - 1969) göngu sína í Dagblaðinu einnig á svipuðum tíma en sú saga kom þó ekki út á íslensku fyrr en 37 árum seinna þegar Froskur útgáfa gaf bókina sendi frá sér bókina Strumparnir og óhræsið árið 2016. Í Dagblaðinu nefndust þeir að sjálfsögðu líka strumpar. Þá stóð til að hljómplötuútgáfan Steinar myndu senda frá sér aðra plötu með Halla fyrir jólin 1979, sem þá yrði væntanlega Haraldur í Strumpalandi, en ekkert varð þó úr þeim áformum. Strumpanafnið hefði því líklega hvort eð'er náð yfirhöndinni í því strumpaæði sem helltist yfir þjóðina á næstu árum en alls komu út átta Strumpabækur á íslensku á árunum 1979-80.

Það er best að enda þetta með Father Abraham þar sem hann syngur lagið Smurfing beer en í íslensku útgáfunni með Haraldi í Skrýplalandi nefndist lagið Skrýplagos. Það var kannski ekki alveg viðeigandi á þessum tíma að syngja um Skrýplabjór fyrir börnin í landi þar sem bjór var bannaður.

9. nóvember 2017

31. TINNI Á FLÓAMARKAÐI

Allir sannir aðdáendur Tinna bókanna þekkja flóamarkaðinn fræga, þar sem bókin um Leyndardóm Einhyrningsins hefst. Ævintýrið um skipslíkanið góða á uppruna sinn á þessum stað. Flóamarkaður þessi spilar einnig stóra rullu og deilir sama hlutverki í bíómyndinni um Tinna, The Secret of the Unicorn í leikstjórn Steven Spielberg. Þessi markaður hefur jafnvel verið höfundum annara teiknimyndasagna hugleikinn og veitt einhverjum þeirra innblástur við sköpun sagna þeirra. Skemmst er einmitt að minnast aðkomu Svals í bókinni SPIROU - Le Journal d'un ingénu, eftir Émile Bravo, úr bókaflokknum um Sérstök ævintýri Svals ...
Þessi flóamarkaður er til í raun og veru, er opinn daglega og hefur verið sama stað í Brüssel síðan árið 1873. Flóamarkaðurinn er á Place du Jeu de Balle og er staðsettur á torgi í hjarta Marolles hverfisins í Brüssel en hann heitir Vieux Marché á frönsku eða Gamli markaðurinn eins og hann myndi þá kallast upp á íslensku. Hann er virkilega af gamla skólanum og þar eru í boði endalaust úrval af antikmunum, málverkum, geymsludóti og fleiru. Þannig að Vieux Marché er raunverulega eins og hann er sýndur í Tinna bókinni, Leyndardómi EinhyrningsinsHergé, höfundur Tinna bókanna, bjó einmitt í Brüssel og þekkti vel til markaðarins og hefur því fundist tilvalið að koma honum að sem sögusviði í einni sögunni. Annars var Hergé duglegur við að koma ýmsum kennileitum í borginni fyrir í Tinna sögunum og má alveg finna nokkur fleiri dæmi um það.
Á þessum markaði er ekki um að ræða einhverja sölubása með Kolaportsívafi þar sem eingöngu er selt eitthvað minjagripadrasl og annað glingur. Á flóamarkaðnum eru oftast í kringum 450 fastir aðilar að selja vörur sínar og allir hafa þeir þetta að atvinnu sinni. Markaðurinn á Place du Jeu de Balle opnar á hverjum morgni klukkan 6:00 og er opinn til klukkan 14:00 en um helgar er hann opinn til 15:00.

Fyrir fáum árum stóð til að leggja niður flóamarkaðinn á Place du Jeu de Balle og ætlunin var, af skipulagsyfirvöldum í Brüssel, að byggja upp svæðið undir óspennandi byggingar og bílastæði. En vegna mikillar andstöðu og mótmæla borgarbúa var hætt við þau áform. Vel á annan tug þúsunda manns setti nafn sitt á undirskriftarlista gegn framkvæmdunum og forsvarsmenn hópsins fengu meira að segja sjálfan Steven Spielberg til að styðja sig í baráttunni gegn þessum áformum. Og það tókst. Borgaryfirvöld hættu við þessa bölvaða vitleysu og vonandi fær markaðurinn að vera áfram á Place du Jeu de Balle um aldur og ævi. Vieux Marché er langþekktasti flóamarkaðurinn í Belgíu og er líklega einn alfrægasti flóamarkaðurinn í öllum heiminum og það má að miklu leyti þakka Tinna.
En í júlí 2005 var í fyrsta skipti haldinn sérstakur Tinna flóamarkaður á Place du Jeu de Balle í tilefni af Tintin Festival í Brüssel. Ætlunin var að gera hann að árlegum viðburði og fyrstu fimm árin var hann haldinn á torginu samhliða Gamla markaðnum. Fljótlega var þó ákveðið að færa hann fram til þess laugardags sem kom næst á undan 22. maí en það var einmitt afmælisdagur Hergés. Sumarið 2010 tóku skipuleggjendur þessa flóamarkaðar þá ákvörðun að færa hann að Louvain le Neuve, ekki langt frá Hergé safninu í Brüssel, svo aðdáendur Tinna gætu betur tengt hann við safnið og notið um leið nálægðarinnar við það. Þetta var sannkallaður Tinna markaður, því að á honum hafa komið saman aðdáendur kappans frá öllum heimshornum til að selja vörur sínar. Þarna hafa verið safnarar eða sérfræðingar með fágæta bækur og muni, allskyns venjulegt fólk að selja minjagripi tengdum Tinna, börn með Tinna bækurnar sínar og jafnvel handverksfólk að selja ýmsar Tinna vörur sem það hefur sjálft búið til.
Tinna markaðurinn virðist þó, því miður, ekki vera lengur til staðar. Það finnast alla vega ekki neinar heimildir um að hann hafi verið haldinn síðan vorið 2015. Hver svo sem ástæðan er. Óneitanlega hefði verið gaman að geta fengið tækifæri til að ráfa um þennan Flóamarkað á Louvain le Neuve en líklega verður SVEPPAGREIFINN að láta sér nægja hinn markaðinn á Place du Jeu de Balle næst þegar hann fer til Brüssel. Kosturinn við hann er auðvitað sá að hann er opinn daglega allt árið.

3. nóvember 2017

30. STRÆTISVAGNINN Í BRETZELBORG

Neyðarkall frá Bretzelborg er frábær bók. Það er kannski rétt að taka það fram, fyrir þá sem ekki vita, að Neyðarkall frá Bretzelborg er úr bókaflokknum um Sval og Val og kom út í bókarformi árið 1966. Það var að sjálfsögðu snillingurinn André Franquin sem teiknaði þessa sögu og að mati SVEPPAGREIFANS er þetta klárlega ein af bestu sögunum sem út komu í þessum bókaflokki - algjört meistaraverk. Franquin var auðvitað einnig þekktur fyrir hinn stórskemmtilega Viggó viðutan og uppátæki hans en margir vilja meina að í Neyðarkalli frá Bretzelborg megi finna meiri samlíkingu með Viggó bókunum en í mörgum hinna Sval og Val bókanna. Hugmyndaflug Franquins fær að njóta sín til fullnustu í sögunni og sumir fullyrða að Neyðarkall frá Bretzelborg sé einmitt fyndnasta Sval og Val bókin. SVEPPAGREIFINN tekur fullkomlega undir þau orð. Sem er svolítið mótsagnakennt því Franquin glímdi við þunglyndi á meðan hann vann að þessari sögu. Meira að segja það mikið að hann átti í erfiðleikum með að klára hana og sagan birtist til að mynda með 15 mánaða löngu hléi, í tímaritinu SPIROU, á árunum 1961-63. Þarna var Franquin orðinn dauðþreyttur á Sval og Val. Enda voru þeir ekki hans sköpunarverk þótt hann hafi átt stærstan þátt í að móta þeirra persónur og stíl. Franquin vildi einbeita sér meira að Viggó og Gorminum sem hann hafði skapað sjálfur frá grunni.

Þótt sagan sé mjög skemmtileg og fyndin var hún líka ádeila. Bretzelborg var einskonar ýkt grínútgáfa af ógnarstjórninni í Austur Þýskalandi eða kannski Austur Berlín og Franquin var gagnrýninn og notaði tækifærið til að hæðast að Kalda stríðs-bröltinu sem var í algleymi á þessum tíma. Leyniþjónusta Bretzelborgar (Stasi?) er óvægin og grimm í aðgerðum sínum og meðlimir hennar eru líka þjálfaðir upp til að blístra í lögregluflautuna sína og öskra á sama tíma. Stórkostlegt alveg. En auðvitað er leyniþjónustan í Bretzelborg líka gerð seinheppin, hallærisleg og heimsk. Þökk sé Franquin. Og það gildir reyndar einnig um allt stjórnarfar í landinu. Bláfátækur og kúgaður almúginn berst svo í bökkum að hann neyðist til að ganga í jakkafötum gerðum úr dagblöðum. Og fátæktin er svo mikil að það er ekki til eldsneyti á almenningsvagnana, þar sem allir fjármunir ríkisins fara í "vopnaframleiðslu". Farþegarnir þurfa því sjálfir að hjóla strætisvagnana áfram með fótstigum.
Hugmyndaflug Franquins nýtur sín einstaklega vel í sögunni og á sér engin takmörk. Hver annar en höfundur Viggós viðutans hefði hreinlega haft hugsun á því að láta sér detta það í hug að búa til fótstigna strætisvagna? Þetta litla atriði sýnir svo einstaklega vel það frjóa ímyndunarafl sem André Franquin hafði yfir að ráða. Það eitt að hafa húmor fyrir því að fá þessa hugmynd um strætó með pedala í Bretzelborg er hreint frábær. Jú og auðvitað líka stórkostlega umhverfisvæn.
Fótstiginn strætisvagn er eitthvað sem Franquin hefði auðveldlega getað búið til góðan brandara (eða tvo) úr með Viggó viðutan. Bara þessi hugmynd, um strætisvagna með pedölum, er því eiginlega of fyndin til að eiga heima í Sval og Val bók.